Achttien jaar lang fotografeerden Tuul en Bruno Morandi overal ter wereld mensen, steden en landschappen. Maar op maar hun reizen begonnen ze en passant ook foto’s van een ander, dierlijk object te maken: lieve zwerfkatten.
In het boek van Tuul en Bruno, La Grand Odysée des Chats (‘De grootse odyssee van katten’), zie je katten relaxed zitten tussen de helderblauw geschilderde huizen van Chefchaouen (Marokko), over oude ruïnes in Griekenland springen en aandachtig naar Japanse vissers staren, wachtend op een kans om wat visafval weg te kapen.
De Morandi’s zelf zijn echte kattenliefhebbers. Ze hebben hun boek dan ook opgedragen aan hun eigen tienjarige kat Mujra, die door Tuul wordt omschreven als “prachtig en vriendelijk.”
Het was tijdens hun fotoreizen dat het paar tot de charismatische katten werd aangetrokken. Ze konden het gewoon niet laten om foto’s te maken van de katten die ze ter plekke zagen rondzwerven. Toen ze genoeg foto’s hadden verzameld, vroegen ze hun uitgever of ze er een boek van konden maken. De uitgever vond het goed, waarna ze begonnen de half-wilde wezens met nog meer focus te fotograferen.
Het paar vergelijkt het maken van foto’s van katten met het fotograferen van mensen. “Voor ons is het bijna hetzelfde,” zegt Tuul Morandi. “Omdat we het type fotografen zijn dat graag het moment vastlegt, het alledaagse leven op straat.” Voordat ze hun onderwerpen (mensen en dieren) direct benaderen, proberen de Morandi’s ze op hun meest authentieke en natuurlijke momenten te betrappen. Daarna praten ze met de mensen en halen ze de katten aan, als ze dat willen.
In al die verschillende steden lijken zwerfkatten er dezelfde gewoonten op na te houden, zo merkten de Morandi’s. Maar net als mensen zijn sommige katten schuwer dan andere. Terwijl verwilderde katten bekendstaan om hun angst voor mensen, zijn loslopende zwerf-, straat- of ‘buurtkatten’ vaak heel aanhankelijk. “Soms zijn ze heel erg schuw, maar in Japan waren de meeste katten die we tegenkwamen helemaal niet verlegen,” zegt Tuul. “Ze weten dat de mensen aardig zijn. Misschien komt dat door de relaties die ze hebben met de mensen door wie ze gevoerd worden.”
In Japan doen mensen bijzonder aardig tegen katten, en de katten hebben zelfs een “bijzondere band” met plaatselijke vissers, zegt Tuul. De dieren worden gezien als een voorteken van geluk, en er zijn tempels waar mensen katten kunnen aanbidden. Katten zijn ook een toeristische attractie, want het land telt ongeveer tien ‘katteneilanden’.
Hoe zwerfkatten worden gezien, hangt af van de cultuur, de religie, de geschiedenis en ook van legenden. Volgens de overlevering gaf de profeet Mohammed preken terwijl hij zijn geliefde kat Muezza op schoot had. Wanneer het dier op zijn mantel lag te slapen, sneed hij er liever een stukje van af dan Muezza wakker te maken. “In veel islamitische landen, zoals Marokko en Turkije, hebben ze een bijzondere relatie met katten,” legt Tuul uit, “omdat de profeet echt dol was op deze dieren.”
Maar niet iedereen houdt van zwerfkatten. Op veel plekken worden verwilderde katten als een invasieve soort gezien en kunnen ze grote schade aan de plaatselijke fauna toebrengen, aldus bezorgde milieubeschermers. Algemeen wordt aangenomen dat katten buitenshuis grote aantallen wilde dieren doden. In 2013 werd in een overzichtsstudie in het tijdschrift Nature Communications geprobeerd die slachting in cijfers uit te drukken. In het onderzoek werd gesteld dat loslopende huiskatten alleen al in de VS per jaar tussen de 1,3 en 4 miljard vogels en 6,3 tot 22,3 miljard kleine zoogdieren doodden.
Maar het onderzoek was controversieel en de bevindingen werden door sommigen als ‘nattevingerwerk’ omschreven. Er zijn namelijk geen officiële cijfers over het aantal katten dat in de VS op straat leeft, terwijl studies naar het gedrag van katten vaak worden verricht in gebieden met een ongebruikelijk hoog aantal katten, zodat het schetsen van een accuraat beeld bijna onmogelijk is. In een andere studie noemen de onderzoekers deze kritiek op hun beurt het “ontkennen van wetenschap” door kattenfanaten.
Om populaties zwerfkatten onder controle te houden maken sommige instellingen gebruik van TNR-programma’s (‘Trap, Neuter, Return’ – ‘Vangen, castreren, terugzetten’). Vrijwilligers castreren katten die niet bij een baasje ondergebracht kunnen worden, zodat de dieren ongestoord op straat kunnen leven zonder nakomelingen te krijgen. In theorie zou dit moeten leiden tot een gestage, diervriendelijke uitsterving van zwerfkatten of in elk geval tot het stabiel blijven van hun populatie. Maar uit onderzoek blijkt dat katten zich zó snel voortplanten dat TNR-programma’s alleen maar efficiënt zijn als elk jaar 75 procent of meer van de katten in een bepaald gebied wordt gecastreerd.
Ondanks de controverse rond de milieuschade die katten al dan niet zouden aanrichten, zijn mensen in de hele wereld op hun gezelschap gesteld. Op Lamu, een eiland voor de kust van Kenia, maken zwerfkatten deel uit van de cultuurgeschiedenis. In Griekenland worden de dieren door de wet beschermd. Wanneer in de foto’s van de Morandi’s mensen opduiken, zijn het voorbijgangers die de katten negeren of liefhebbers die ze juist aanhalen en in hun armen houden.
“De katten maken deel uit van hun leven op straat,” zegt Tuul.
Freelance-wetenschapsjournaliste Kristin Hugo woont in New York en richt zich op biologie en dieren. Volg haar opTwitter.
Bekijk ook: Katteneiland in Japan
Lees ook: Turkije heeft nu een kattendorp
Lees ook: 6x bestemmingen die het hart van elke kattenliefhebber op hol doen slaan
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in het Engels op NationalGeographic.com
