In zeventien Amerikaanse staten kan men de borst natmaken voor een heuse cicadenplaag: dit voorjaar zullen miljarden cicaden in de Verenigde Staten namelijk tegelijkertijd hun ondergrondse holletjes verlaten. De twee broedsels hebben respectievelijk dertien en zeventien jaar onder de grond doorgebracht, en zijn klaar om uit te vliegen. Eenmaal bovengronds zijn ze maar op maar één ding geënt: seks.
Helaas staan ze daarin niet alleen. Ook de Massospora-schimmel is deze lente uit op voortplanting. En daar heeft hij een wel heel bijzondere en lugubere strategie voor ontwikkeld.
Vliegend zoutvaatje des doods
Massospora is een parasitaire schimmel die de besturing over de hersenen van zijn slachtoffer overneemt. Om zijn sporen zo effectief mogelijk te verspreiden, zal Massospora de cicaden infecteren, dan van binnenuit opeten en ze vervolgens in sekszombies veranderen. En nee, dit is geen scenario uit een slechte horrorfilm.
Je ziet het meteen als een cicade ten prooi is gevallen aan een Massospora-schimmel, vertelt National Geographic Explorer Matt Kasson. Het achterlijfje van de cicade heeft dan namelijk plaatsgemaakt voor een witte bal van schimmelsporen, te zien op de foto onderaan. ‘Het is kalkwit,’ zegt Kasson, ‘als een schoolbordkrijtje.’
Binnen een week na de infectie heeft de schimmel alle organen van zijn slachtoffer opgegeten, vertelt National Geographic-redacteur Peter Gwin. ‘Vanaf dat moment wordt het alleen nog maar gekker. De schimmel verandert de half opgegeten cicade in een soort overactieve vliegmachine.’ Terwijl de cicade als een bezetene rondfladdert, laat de schimmel zijn sporen uit diens achterwerk vallen. ‘Een soort vliegend zoutvaatje des doods,’ munt Kasson het fenomeen.
Cicaden aan de speed
Massospora is dus eigenlijk een soort seksueel overdraagbare aandoening in de cicadewereld – maar dan eentje die ook nog eens je libido verhoogt. Volgens een onderzoek dat in 2018 werd gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift Scientific Reports, zorgt een infectie met Massospora ervoor dat mannelijke cicaden óók reageren op een lokroep die doorgaans alleen vrouwtjes trekt.
‘Mannetjes die deze typische vleugelbewegingen maken, worden zo plotseling aantrekkelijk voor cicaden van zowel het mannelijk als het vrouwelijk geslacht,’ schrijft onderzoeker en entomoloog John Cooley in het artikel. Want hoe meer zielen, hoe meer vreugd, als het aan Massospora ligt.
Hoe de schimmel ervoor zorgt dat de cicade zich zo energiek gaat gedragen, weten wetenschappers niet precies. Wel is uit eerder onderzoek gebleken dat de schimmel cathinon bevat: een soort amfetamine uit de groep van stimulerende middelen die ook wel speed worden genoemd.
Toch werd deze chemische verbinding niet bij elke geïnfecteerde cicade waargenomen. Toen Kasson het krijtachtige achterwerkje onderzocht van een eenjarige cicade, trof hij psilocybine aan: een hallucinogene stof die onder meer in paddo’s voorkomt. ‘Gekker kun je het niet verzinnen,’ aldus Kasson. De cicaden zijn overigens niet de enige dieren die worden gedwongen te dansen naar de pijpen van hun gastheer. Ook deze zombieparasieten zijn uit op het besturen van de hersenen van hun slachtoffers.
