Zoek je nieuwe manieren waarop je kinderen leuk en leerzaam bezig kunnen zijn? Wij helpen je een handje op NatGeo@Home.

Ouders van leerlingen van de Schlitz Audubon Nature Preschool in Milwaukee vertellen graag hoe ze hun kinderen zien veranderen. Nadat de kinderen dagelijks uren buiten zijn geweest - ze klauteren over balken, gaan op verkenning onder rotsen, leren om stilletjes wilde dieren te observeren - kruipen verlegen kinderen uit hun schulp en slaat twijfel geleidelijk aan om in zelfvertrouwen.

Ook de onderwijzers zien veranderingen: de kinderen kunnen stilzitten als dat nodig is, letten beter op en hebben hun gedrag beter onder controle.

“Ik kwam onderwijzers van andere scholen tegen die zeiden ‘Ik ken kinderen die van die kleuterschool kwamen,'” vertelt Patti Bailie. Zij is de oprichter en voormalig directeur van de school en is inmiddels associate professor op het gebied van onderwijs aan jonge kinderen aan de Amerikaanse University of Maine. “Ze stellen meer vragen, zijn niet bang om nieuwe dingen uit te proberen en zijn zorgzamer ten opzichte van de andere kinderen.”

Het idee dat het goed is voor het lichaam en de geest van kinderen om een band te hebben met de natuur bestaat al lang. Er is een verband gevonden tussen de hoeveelheid tijd die kinderen buiten doorbrengen en een beter concentratievermogen, een betere geheugenfunctie en betere executieve functies - hoe we leren versus wat we leren. Bailie voegt daar nog aan toe dat in de natuur zijn ook goed lijkt te zijn voor de hersenontwikkeling van jonge kinderen en hen mogelijkheden biedt om hun grove motoriek te trainen. Daarnaast ontstaan er stofjes die de communicatie tussen de neuronen verbeteren en die bijdragen aan de productie van nieuwe hersencellen.

“Er is inmiddels voldoende bewijs dat er een aanzienlijk causaal verband bestaat tussen leren in de natuur en academische prestaties,” stelt Sarah Milligen-Toffler, die directeur is van het Children & Nature Network. “We weten nu dat de natuur een specifieke invloed heeft op het vermogen van kinderen om te leren en sociale contacten aan te gaan.”

Dit zijn enkele bevindingen van deskundigen over de gunstige effecten van buitenactiviteiten op het brein van je kind.

Beweging + blubber = beter brein

Een van de basisprincipes van de theorie over ‘brain-based learning’ is dat beweging gunstig is voor het vermogen van de hersenen om te leren en te onthouden. Deze methode stamt uit het midden van de jaren negentig, toen uit onderzoeken was gebleken dat veel van de zenuwcelbanen in het cerebellum, een zeer complex gebied in de hersenen dat betrokken is bij de coördinatie van beweging, ook te maken hebben met leerprocessen.

Uit nader onderzoek bleek dat activiteiten waarbij sprake is van contralaterale beweging, of het bewegen van armen en benen naar de andere kant van het lichaam, met name helpt bij de verbinding en communicatie tussen de twee hersenhelften. Dat betekent dat er een direct verband bestaat tussen dingen als schatgraven of gehurkt zitten om insecten te bestuderen en betere lees- en schrijfvaardigheden.

Helaas voor de mensen met smetvrees: dat betekent ook dat het goed kan zijn als kinderen een beetje vies worden- buiten in de tuin, in het park in de buurt of in andere natuurlijke gebieden in de omgeving.

Het belangrijkste woord daarbij is “ongestructureerd.” Zorg dat er niet alleen speelgoed is in de tuin, maar ook gereedschappen zoals schepjes en lepels, en dat er takken en twijgjes zijn waarmee ze kunnen bouwen. Neem kinderen mee naar een watertje in de buurt en ga onder de stenen op zoek naar insecten en amfibieën, of maak een wandeling over een onverhard pad waar ze lekker kunnen klauteren op boomstronken en keien.

“Kinderen vinden het uitnodigend als volwassenen het niet voor het zeggen hebben,” aldus Nooshin Razani, kinderarts en oprichter van het Center for Nature and Health van het Amerikaanse UCSF Benioff Children’s Hospital Oakland. “Het moet niet te netjes zijn, en niet te steriel. Een leeg gazon is niet zo leuk. Er moeten kleine dingen zijn die kinderen kunnen verplaatsen en waarmee ze kunnen spelen. Dan wordt het een landschap van mogelijkheden en creativiteit.”

Aandachtsboog en geheugen, met dank aan de natuur

De natuur biedt talloze observatiemogelijkheden. Als kinderen zich hierin trainen, ontwikkelen ze ook hun concentratievermogen en leren ze dingen over de wereld om hen heen. Denk aan vergrootglazen of een microscoop; zelfs met goedkope exemplaren kun je al fantastische dingen ontdekken. Maak een ‘micro-wandeling’ door de tuin, het park in de buurt of op een braakliggend stukje grond en noteer welke planten en dieren jullie vinden op een strook grond van vijftien meter.

Stel vragen als: Wat zit er in de grond? Wat is het verschil tussen blaadjes van de ene boom en van de andere? Welke vogels zien we vanuit het raam, vanaf het balkon, in de tuin of in het park?

Dit soort op onderzoek gebaseerde activiteiten wekken hun interesse en hun nieuwsgierigheid. Het is niet nodig om daarvoor naar een speciale locatie te gaan. Uit een studie waarin MRI-scans werden gemaakt van de hersenen van kinderen in Barcelona bleek dat er een verband bestond tussen aan de ene kant de beschikbaarheid van groene ruimten, zelfs alleen de mogelijkheid om bomen en de lucht te zien vanuit het raam, en aan de andere kant een grotere hoeveelheid grijze en witte materie in hersendelen die te maken hebben met geheugen, aandacht en de scores op cognitieve tests.

“Er bestaat een sterk verband tussen aandacht en leervermogen,” aldus Bailie. “Het idee is dat, als kinderen de natuurlijke wereld ontdekken, ze dat vol interesse en aandacht doen. En dingen die je met aandacht doet, worden opgeslagen in je geheugen.”

Milligen-Toffler erkent dat het misschien niet altijd eenvoudig is om de natuur in te gaan, maar zegt dat bijna alles wat je onderneemt een positief effect kan hebben. Woon je in de stad? Kijken naar de lucht en de bomen, ontdekken wat er in de straat beneden je is of op zoek gaan naar lokale diersoorten kan ook prima werken. En zelfs boeken, tv-programma's en apps kunnen een bijdrage leveren.

“We denken vaak aan iets enorms als we aan ‘de natuur’ denken, en dat ervaar je ook zo in de bergen of bij zee,” zegt ze. “Maar we weten dat het voor het brein al gunstig is om naar plaatjes van de natuur te kijken.”

Versterking van de onderlinge band

Rashani, die bekend staat om haar “park-recepten,” stelt dat er een aspect is aan buiten zijn dat vaak onderbelicht blijft: de functie die dit heeft voor het ontwikkelen en onderhouden van een goede onderlinge relatie.

In haar praktijk in de San Francisco Bay Area zet Rashani uitstapjes naar parken in de buurt in als therapie voor gezinnen die problemen hebben door armoede, depressie of andere problemen.

Zij kwam in haar onderzoek tot de conclusie dat samen buiten zijn kan bijdragen aan een goede band. Haar conclusies worden ondersteund door andere onderzoeken: uit een studie uit 2018bleek dat praten met kinderen zelfs tijdens een kort uitstapje al leidde tot meer spraakzaamheid, meer aandacht en betere communicatie tussen ouders en kinderen.

Rashani is momenteel onder meer bezig met onderzoek naar de ‘dosering’ van natuur - net als met geneesmiddelen. Ze doet klinische studies naar de manier waarop buiten in de natuur zijn kan worden ingezet om depressie en angsten bij kinderen en gezinnen te behandelen.

“Als we de natuur serieus als een vorm van behandeling willen zien, moet er ook een handleiding zijn voor hoe veel en hoe vaak dat voor wie kan worden ingezet, zegt ze. “En we weten dat alleen al één goede relatie met een ouder heel veel goeds kan betekenen voor de ontwikkeling van de hersenen van kinderen.”

Ze herinnert zich een 13-jarig meisje en haar moeder die al vroeg aan het park-receptprogramma meededen. Ze woonden op dat moment in een opvanghuis en de dochter kampte met angsten en vond het moeilijk om op een gezond gewicht te blijven. Toen ze er eenmaal samen zo nu en dan op uit trokken, konden ze beter aangeven wat hun emotionele behoeften waren en ging het beter met de angsten en gewichtsproblemen van de dochter.

“De natuur biedt een achtergrond om aan de relaties binnen een gezin te werken,” stelt Razani. “Gezinnen moeten weten dat ze elke dag even tijd mogen nemen om met elkaar te kunnen zijn, en dat dit ook nog eens gezondheidsvoordelen oplevert.”

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com