Het water van de Witte Zee helemaal niet wit. Dat ondervond Viktor Ljagoesjkin aan den lijve. Een maand lang trotseerde de fotograaf het ijskoude water ten noordwesten van Rusland, tot wel drie uur per dag. Onder het zee-ijs trof hij schelploze vleugelslakken, vlokreeftjes, kwallen, zachte koralen en zeeanemonen. En de kleur van het water? Groen, aldus de fotograaf, met dank aan een grote hoeveelheid fytoplankton, of groenwier.
Gebogen koralen
Bij het ijsduiken staat de veiligheid altijd op één, weet Ljagoesjkin. Maar ondanks het strikte protocol hebben de haast buitenaardse onderwaterwezens rond de poolcirkel ook op hem soms een betoverende uitwerking. ‘Het is geweldig om vleugelslakken te fotograferen,’ zegt hij. ‘Alsof er een engel langs mijn cameralens danst.’
Minder sprookjesachtig maar net zo fascinerend zijn de omgebogen koralen die Ljagoesjkin op een dag op de zeebodem aantrof. Michaïl Safonov, oprichter en directeur van het Russische Arctic Circle Dive Centre, vertelde hem dat deze koralen waarschijnlijk door de flippers van een duiker zijn geraakt. Of misschien, zo grapte hij, zijn ze gewoon ‘in een slecht humeur’.
Tekst loopt verder onder de afbeelding.
Om te kunnen fotograferen onder zulke extreme omstandigheden, hadden Ljagoesjkin en zijn team de nodige hordes te nemen. Wie urenlang werkt bij temperaturen onder het vriespunt, raakt fysiek uitgeput, en ook de duikapparatuur krijgt het zwaar te verduren. Zo explodeerden er wel elf luchttoevoerslangen in de maand dat Ljagoesjkin zich onder het ijs bevond.
Kosmisch brein
Om zelfs de kleinste, beweeglijkste weekdiertjes te kunnen vastleggen, gebruikte Ljagoesjkin een combinatie van een gewone lamp en een stroboscoop: een repeterend flitslicht. Ook maakte de fotograaf voor het eerst in zijn loopbaan gebruik van een macro- en groothoeklens. Met speciale gebarentaal wisten Ljagoesjkin en zijn assistenten ook onder water over de juiste belichting te communiceren.
Tekst loopt verder onder de afbeelding.
Op de foto hierboven, die Ljagoesjkin ‘kosmisch brein’ doopte – is een ribkwal van de soort Mnemiopsis ctenophore te zien, drijvend onder het pakijs. De ribkwal, die Ljagoesjkin aan een stel hersenen deed denken, kan niet steken, maar is erg vraatzuchtig. Zoöplankton, eitjes en larven van allerlei vissen en weekdieren, en zelfs andere ribkwallen worden door het dier verorberd.
Zeeleven in beeld
Volgens Ljagoesjkin weten we nog veel te weinig over het leven onder het wateroppervlak – en door de opwarming van de aarde zouden de dieren in de Noordelijke IJszee kunnen uitsterven, nog voordat we ze goed en wel hebben bestudeerd.
De Witte Zee is de enige binnenzee ter wereld die elke winter dichtvriest. In de afgelopen vijftien jaar heeft Ljagoesjkin de winters er steeds korter zien worden, en het pakijs steeds dunner. Toen hij er op een septemberdag langsging om kwallen te fotograferen, waren die als gevolg van een uitzonderlijk warme zomer allemaal gestorven. Nu klimaatverandering zijn schaduw werpt, ‘zou het haast een belediging zijn voor de soorten in de Noordelijke IJszee als we ze niet zouden fotograferen nu het nog kan,’ vindt Ljagoesjkin.
Meer zien van Ljagoesjkins fotoserie? Bekijk de beelden hieronder.
Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
