Aan het einde van de laatste ijstijd, zo’n twaalfduizend jaar geleden, gaf het smeltende ijs de natuur van Schotland ruim baan. Wilde katten, wolven, lynxen en bruine beren maakten de dienst uit tussen de grove dennenbomen van het Caledonian Forest.
Tot de mens zijn intrede deed. In de loop van de eeuwen moest de wildernis wijken voor houtkap en landbouw. Inheemse soorten, zoals everzwijnen, bunzingen en elanden, verdwenen. Vandaag de dag is nog slechts vier procent van Schotland bebost.
Terug naar het oorspronkelijke Schotland
Maar nu heeft een groep ngo’s en overheidsinstanties de handen ineengeslagen in een poging om de Schotse natuur haar wilde haren terug te geven. De Scottish Rewilding Alliance streeft naar het herstel van een derde van het Schotse landschap in 2030, onder meer door bomen te planten en essentiële soorten te herintroduceren. Als het ze lukt, zal Schotland het allereerste land ter wereld zijn waar de natuur ecologisch in haar min of meer oorspronkelijke staat is teruggebracht.
Rewilding: natuurherstel nieuwe stijl
Tot in de jaren tachtig richtten milieuorganisaties zich vooral op het behoud van individuele soorten of specifieke leefgebieden. Inmiddels wordt er op grotere schaal gedacht: natuurbehoud beperkt zich niet tot door mensen geselecteerde soorten, het gaat over landschappen als geheel.
Het idee is simpel: zolang je de natuur de vrije loop laat, brengt ze zichzelf in evenwicht. Inmiddels zijn er meer dan zeventig landen waar zelfregulerend natuurherstel wordt toegepast. Schotland is er een van. En ook Albanië koos met Nationaal Park Vjosa in 2023 voor een holistische aanpak.
Een van de meest ambitieuze rewildingprojecten van Schotland is Cairngorms Connect. De organisatie, die uit een groep lokale landeigenaren bestaat, zet zich in voor het herstel van een deel van Cairngorms National Park. De landeigenaren willen het landschap, dat zeshonderd vierkante kilometer omspant, terugbrengen naar zijn oorspronkelijke staat, onder meer door rivieren te herstellen en de dennenbossen opnieuw in te zaaien. Dit jaar worden er twintig wilde katten geherintroduceerd. Over tweehonderd jaar, zo stelt Cairngorms Connect, moet de natuur op het plateau weer net zo wild en woest zijn als vroeger.
Rewilding is niet alleen maar rozengeur
Niet iedereen is te spreken over de herstelstrategieën van organisaties als Cairngorms Connect. Volgens critici heeft de lokale bevolking van de Hooglanden eronder te lijden. Als de wilde natuur overal vrijelijk kan woekeren, dan zou traditioneel landbeheer, zoals eeuwenoude vormen van landbouw, visserij, bosbouw en jacht, het onderspit delven. Bovendien zitten er weinig boeren te wachten op loslopend wild tussen hun vee.
Liever op papier lezen? Een uitgebreide versie van dit verhaal vind je in National Geographic Magazine 06/2023. Bestel ’m hier.
Desondanks is er een breed draagvlak voor de overstap naar een wilder Schotland. Hoewel een derde nationaal park nog moet worden aangewezen, heeft de Schotse regering al aangekondigd dat het park hoe dan ook in het teken van natuurherstel zal komen te staan. En ook op economisch vlak biedt rewilding kansen. Toeristen die een wandeling maken via de Galloway Kite Trail in Kirkcudbrightshire, zien wellicht een van de teruggekeerde rode wouwen rondcirkelen boven Loch Ken. En in de Moffat Hills verblijven inmiddels dertig steenarenden, die van de Hooglanden naar het zuiden van Schotland zijn overgeplaatst.
Wachten op de wolf
Er zijn ook Schotten die het heft in eigen hand nemen. Zo besloot Paul Lister in 2003 om een voormalig jachtlandgoed in een natuurreservaat te veranderen. Zijn Alladale Wilderness Reserve is 9300 hectare groot en ligt in Sutherland, zo’n uur rijden van Inverness. Lister heeft onder meer de ambitie om wilde wolven op zijn landgoed te
herintroduceren – een soort die in 1680 uitstierf in Schotland als gevolg van overbejaging.
Intussen heeft Lister een miljoen inheemse bomen laten planten en een fokcentrum voor wilde katten opgericht. ‘We bieden nu een onderkomen aan een gezonde populatie eekhoorns, dassen, boommarters, alpensneeuwhoenders, fazanten en forellen,’ zegt Lister. ‘Het is slechts een kwestie van tijd tot de wolf zich erbij voegt.’
