We schrijven tussen de 66 en 250 miljoen jaar geleden, in het Mesozoïcum. De dinosauriërs maken de dienst uit. Ze zijn groot, overal en iedereen de baas. Toch?
Door de nietsontziende pr-machine van de prehistorische reptielen zou je haast vergeten dat er vanaf het late Trias ook zoogdieren op aarde rondliepen. En dat die zoogdieren soms juist de dinosauriërs de baas waren, bewijst een prachtig bewaard gebleven fossiel uit het noordoosten van China.
Zoogdier versus dino
Het fossiel bestaat uit twee bijna complete skeletten die ongeveer 125 miljoen jaar geleden met elkaar verstrengeld zijn geweest. Het grotere skelet is van een plantenetende dinosaurus ter grote van een hond, die bekend staat als Psittacosaurus. Het kleinere skelet boven op de dinosaurus is van Repenomamus robustus: een vleesetend zoogdier dat ongeveer zo groot was als een das.
‘Met zijn ene klauw heeft het zoogdier de onderkaak van de dinosaurus vast, met de andere houdt hij het dier in bedwang. Daarbij heeft hij zijn tanden in zijn ribben gezet,’ vertelt Jordan Mallon, paleobioloog van het Canadian Museum of Nature en medeauteur van het wetenschappelijke artikel waarin de vondst beschreven wordt. ‘Ik weet nog dat ik het fossiel voor het eerst zag,’ zegt hij. ‘Mijn mond viel open en mijn ogen puilden uit hun kassen. Dit is echt fantastisch.’
Dinosaurus-Pompeï
Het fossiel is afkomstig uit een ontsluiting die de Yixianformatie heet en onderdeel is van de zogenoemde Jeholgroep. Wetenschappers noemen deze plek aan de randen van de Noord-Chinese provincie Liaoning ook wel het Chinese dinosaurus-Pompeï, vanwege de grote hoeveelheid vulkanische activiteit toentertijd. Door opgehoopte as en seizoensgebonden regens zouden er in de tijd van Psittacosaurus en Repenomamus robustus veel plotselinge modderstromen hebben plaatsgevonden in het gebied.
‘En die kwamen helemaal uit het niets,’ zegt Mallon. ‘De vulkanische modderstromen moeten de hier aanwezige diersoorten regelmatig hebben getroffen. Dan werden ze van het ene op het andere moment bedolven – net als de dieren in dit fossiel.’
Konden zoogdieren dinosauriërs eten?
Hoewel het misschien onwaarschijnlijk lijkt dat een zoogdier van nauwelijks drie kilo een dinosaurus van twee meter lang zou aanvallen, kwamen dergelijke gevechten vaker voor dan je denkt.
‘Moderne carnivoren jagen geregeld op dieren die veel groter zijn dan zijzelf – en met succes,’ zegt Nuria Melisa Morales-Garcia, een paleontoloog van gewervelde dieren aan de Britse University of Bristol. Zo zijn er wezels bekend die prooien van wel tien keer hun eigen lichaamsgrootte overmeesteren en veelvraten die jagen op dieren zo groot als elanden.
‘We weten niet of deze Repenomamus Psittacosaurus daadwerkelijk het hoofd had kunnen bieden,’ zegt Morales-Garcia. ‘Uiteindelijk was het de vulkanische modderstroom die ze beiden het leven heeft gekost. Of Repenomamus vaker op Psittacosaurus joeg, is ook onduidelijk. Maar dat deze twee individuen in een strijd verwikkeld waren, is overtuigend.’
En het is bovendien zeker niet de eerste keer dat deze twee dieren samen in een fossiel opduiken. Een onderzoek uit 2005, dat in Nature gepubliceerd werd, beschreef een Repenomamus-fossiel met een jonge Psittacosaurus ín zijn buik.
‘Onze kennis over zoogdieren uit het Mesozoïcum is in de afgelopen decennia enorm toegenomen,’ zegt Morales-Garcia. ‘Een groot aantal onderzoeken wijst uit dat zoogdieren tot bloei kwamen in het Mesozoïcum. Ze zwommen, ze zweefden, ze klommen – en ze aten dinosauriërs!’
