Hannibal Barkas wordt in 247 v.C. geboren in Carthago, een belangrijke haven aan de Noord-Afrikaanse kust en hoofdstad van het Carthaagse Rijk. De grootmacht strekt zich in die tijd uit over grote delen van Noord-Afrika, Spanje en eilanden in de Middellandse Zee, en is de grote rivaal van het Romeinse Rijk.
Als de zoon van de hooggeplaatste Carthaagse generaal Hamilcar Barkas wordt Hannibal al van jongs af aan geconfronteerd met de strijd tegen de Romeinse vijand. Volgens legenden smeekt hij al op zijn negende bij zijn vader om hem mee te nemen naar het front. Wanneer Hamilcar tijdens gevechten in Spanje verdrinkt, neemt diens schoonzoon Hasdrubal het stokje over en wordt de dan achttienjarige Hannibal onderofficier. Als Hasdrubal in 221 v.C. wordt gedood door een huurmoordenaar, is het de beurt aan Hannibal: hij wordt op 26-jarige leeftijd generaal van het Carthaagse leger.
Iconische tocht door de Alpen
De strijd tussen Carthago en Rome wordt uitgevochten in de drie Punische oorlogen. De bekendste daarvan is de Tweede Punische Oorlog (218-201 v.C.), ook wel de Hannibalse Oorlog genoemd. In de Eerste Punische Oorlog (264-241 v.C.), die vooral op zee wordt uitgevochten, wordt de Carthaagse oorlogsvloot compleet vernietigd. Daarom bedenkt Hannibal in de Tweede Punische Oorlog een plan om het Romeinse Rijk over land aan te vallen. Met een gigantisch leger van tienduizenden troepen, duizenden ruiters en tientallen olifanten zou hij vanaf het Iberisch Schiereiland de Alpen oversteken en zo het Romeinse Rijk binnenvallen.
De missie, die in de lente van 218 v.C. begint, is op zijn zachtst gezegd ambitieus. Nooit eerder had iemand geprobeerd met zo’n groot leger – laat staan met olifanten – door het gebergte te trekken. Hoewel Hannibal zich goed laat informeren over de route, verloopt de tocht niet zonder slag of stoot. Onderweg worden grote verliezen geleden, zowel door vijandelijke aanvallen als door het onherbergzame terrein. Er vallen geregeld soldaten, en soms ook olifanten, de steile afgrond in. Anderen sterven door honger of de kou van de naderende winter.
Wanneer Hannibal Barkas met zijn overgebleven troepen de Povlakte bereikt, zijn volgens de Griekse historicus Polybios nog maar ongeveer de helft van de soldaten en slechts enkele olifanten in leven. Toch vervolgt de generaal zijn missie. Hij sluit bondgenootschappen met onder meer de Galliërs en vecht in verschillende veldslagen, met succes. In de jaren na zijn Alpentocht behaalt Hannibal de ene na de andere overwinning op het Romeinse leger, waardoor zijn reputatie als kundig strateeg groeit.
Nederlaag en dood van Hannibal Barkas
Zo brengt Hannibal Barkas het machtige Romeinse Rijk aan de rand van de afgrond, maar na verloop van tijd keert het tij: Hannibal begint terrein te verliezen. In 203 v.C. keert hij terug naar Noord-Afrika. Een jaar later lijdt het Carthaagse leger een grote nederlaag in de Slag bij Zama, in hedendaags Tunesië. De Tweede Punische Oorlog eindigt met de overgave van Carthago.
Na de oorlog is Hannibal nog een tijdlang actief in de binnenlandse politiek van Carthago. Wanneer een Romeinse delegatie in 195 v.C. naar Carthago reist om Hannibal te confronteren met geruchten dat hij zou samenzweren met het Seleucidische Rijk – een opvolgerstaat van het Macedonische Rijk van Alexander de Grote – vlucht hij richting hedendaags Libanon en Syrië. Jarenlang leeft hij in ballingschap om uitlevering aan Rome te voorkomen. Uiteindelijk pleegt Hannibal rond zijn 65ste zelfmoord om uit handen van de Romeinen te blijven.
Hoe kwam Hannibal aan zijn olifanten?
Over de herkomst van Hannibals olifanten wordt nog steeds gediscussieerd. Veel historici achten het onwaarschijnlijk dat het ging om Afrikaanse olifanten, aangezien die lastiger zijn te trainen dan Aziatische olifanten. Toch is er bewijs dat in elk geval een deel van de olifanten Afrikaans was. Op een Carthaagse munt, geslagen in de tijd van Hannibal en te zien op de foto onderaan, staat een olifant afgebeeld die onmiskenbaar Afrikaans is. Mogelijk ging het om een kleinere ondersoort van de Afrikaanse olifant die toentertijd leefde in het Atlasgebergte in Marokko en Algerije – en die inmiddels is uitgestorven.
Daarnaast zijn er evengoed aanwijzingen dat minstens één van Hannibals olifanten uit Azië kwam. Het dier waar Hannibal zelf op reed, en tevens de enige olifant die de oorlog zou hebben overleefd, heette Surus: ‘de Syriër’. Historische bronnen beschrijven dat de Egyptische ptolemaeën een aantal Indische olifanten in beslag hadden genomen tijdens een veldtocht in Syrië, en dat de nakomelingen van deze olifanten terecht waren gekomen in Carthago.
