Op zo’n achttien kilometer van de Tunesische hoofdstad Tunis, omringd door een wijk met chique villa’s, liggen de resten van het oude Carthago. De stad zou in 814 v.C. zijn gesticht door migranten uit Fenicië, een regio in hedendaags Libanon en Syrië.

‘Waarschijnlijk was het in eerste instantie een aanlegplaats voor schepen langs een handelsroute van de Feniciërs,’ zegt classicus Diederik Burgersdijk, universitair docent aan de Universiteit Utrecht en de Universiteit van Amsterdam. Slechts enkele eeuwen later was Carthago uitgegroeid tot een van de machtigste steden die de wereld ooit had gekend.

Op een grote landkaart in zijn kantoor wijst Burgersdijk naar de gebieden waarover het Carthaagse Rijk zich op het hoogtepunt uitstrekte: een groot deel van Noord-Afrika, Spanje en de eilanden Sicilië, Sardinië en Corsica. ‘De Carthagers waren een zeevarend volk, in tegenstelling tot de Romeinen – dat waren juist landrotten.’

Carthago versus Rome

Het Carthaagse Rijk staat tegenwoordig vooral te boek als de grote concurrent van Rome. ‘Wie denkt aan Carthago, denkt aan de drie Punische oorlogen, waarin de Carthagers vochten tegen het Romeinse leger.’

Misschien wel de beroemdste speler in dat verhaal is de Carthaagse generaal Hannibal Barkas, die met zijn leger (inclusief olifanten) over de Italiaanse Alpen trok, waarna hij de Romeinen een verpletterende nederlaag toebracht. Niet veel later keerde het tij. Carthago werd door de Romeinen verslagen en de stad werd volledig van de kaart geveegd.

‘Maar de Punische oorlogen vormen slechts één hoofdstuk uit de geschiedenis van Carthago, het laatste staartje van een eeuwenlang verhaal,’ benadrukt Burgersdijk, die met collega’s werkt aan een boek waarin ook andere gezichten van het Carthaagse Rijk aan bod komen. Carthago: ooit verwoest, nooit verdwenen verschijnt op 1 oktober 2024.

Gebrek aan bronnen

Waarom horen we zo veel over de Punische oorlogen en zo weinig over die andere hoofdstukken uit de Carthaagse geschiedenis? Dat heeft deels te maken met een gebrek aan bronnen, legt Burgersdijk uit.

‘Carthago had niet een schrijfcultuur zoals de Romeinen en Grieken,’ zegt hij. De meeste teksten over de stad zijn dus van Romeinse of Griekse hand, en werden pas decennia of eeuwen na de val van de stad geschreven. In die bronnen worden de inwoners van Carthago – door de Romeinen overigens Puniërs genoemd, de Romeinse naam voor Feniciërs – afgeschilderd als onbetrouwbaar, wreed en autoritair.

Archeologische bronnen bieden uitkomst, maar zijn eveneens schaars. Bij de vindplaatsen in Tunesië zijn vooral resten uit Romeins Carthago blootgelegd. (Zo’n honderd jaar na de val van de Punische stad bouwden de Romeinen op de ruïnes hun eigen Carthago, dat nog vele eeuwen zou bestaan.)

Punische appels

Wat weten we wel over het oorspronkelijke, Punische Carthago? ‘Het was een echte handelsnatie met een bloeiende cultuur,’ zegt Burgersdijk. Zilvermijnen in hedendaags Spanje waren een grote inkomstenbron voor de Carthagers, en op het gebied van landbouw maakte het volk gebruik van innovatieve technieken.

De Griekse historicus Diodoros van Sicilië beschrijft het Noord-Afrikaanse achterland van Carthago als een paradijs van weelderige tuinen en plantages, een complex netwerk van irrigatiekanalen en luxe landgoederen. Vijgen, peren, druiven, granaatappels – door de Romeinen ‘Punische appels’ genoemd – en olijfolie waren bijvoorbeeld belangrijke exportproducten.

Geheime oorlogshaven

Voor wie van zee kwam, moet de handelshaven een indrukwekkend gezicht zijn geweest, zegt Burgersdijk. ‘Er waren lange pieren om schepen aan te leggen, zoals bij IJmuiden.’ Daarachter lag een geheime, tweede haven waar de oorlogsvloot met meer dan tweehonderd schepen werd schuilgehouden. Als de stad werd aangevallen, konden de oorlogsschepen snel tevoorschijn komen, legt hij uit. ‘En dat soort confrontaties vonden ook regelmatig plaats.’

Lange tijd was Carthago dan ook een vrijwel onneembare vesting. De taal die er werd gesproken was het Punisch, een Semitische taal sterk verwant aan het Hebreeuws. Ook de goden die door de Carthagers werden aanbeden, hadden een Semitische oorsprong. De bekendste daarvan is Baäl, een Kanaänitische weergod die veelvuldig voorkomt in de Hebreeuwse Bijbel.

Kindoffers

‘Een omstreden feit is dat de Carthagers waarschijnlijk ook kinderen offerden aan deze god,’ zegt Burgersdijk. ‘Lange tijd werd gedacht dat die verhalen zwartmakerij waren van de Romeinen, maar vondsten van onder meer offerplaatsen met grote hoeveelheden kinderresten wijzen er toch op dat dit werkelijk gebeurde.’

Welke andere gezichten van Carthago in de toekomst nog naar boven zullen komen? De tijd zal het uitwijzen. Het grootste deel van de archeologische resten ligt nog verborgen onder de grond.

Wil je meer geschiedenisverhalen lezen? Lees bijvoorbeeld hoe Constantinopel een christelijke hoofdstad werd. En welke merkwaardige vondsten kwamen archeologen tegen in Pompeï?

Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.