Al honderden jaren – niemand weet exáct hoe lang – wordt een steile heuvel in het zuidwesten van Engeland gesierd door een enorme afbeelding van een naakte man. De 55 meter grote figuur in de Cernevallei werd gemaakt door de graszoden weg te halen en de krijtbodem eronder bloot te leggen.
De zogenaamde Reus van Cerne Abbas houdt zijn ene arm gestrekt en in de ander een knuppel vast. Maar misschien wel zijn kenmerkendste eigenschap is de erecte penis van 11 meter lang, die hem de bijnaam ‘de onfatsoenlijke man van Cerne’ opleverde. Hoe kwam de markante heuvelfiguur in de Cernevallei terecht, en vooral – waarom?
Wie of wat is de Reus van Cerne Abbas?
In Engeland zijn wel meer grote krijttekeningen te vinden, met name in het zuiden van het land. Een aantal daarvan werd in de afgelopen eeuwen gemaakt als symbool voor een stad of regiment, maar sommige zijn zelfs prehistorisch: zo is het Witte Paard van Uffington in Oxfordshire meer dan 3000 jaar oud.
De Reus van Cerne Abbas is het meest mysterieuze exemplaar van allemaal. Volgens sommigen gaat het om een oude afbeelding van de heidense god Helith. Anderen geloven dat de figuur een verzamelplaats markeerde voor christelijke bedevaarten. Of dat deze stamt uit de tijd van de Engelse Burgeroorlog (1642-’51) en een vorm van politieke satire was: de naakte figuur zou wellicht een obscene spotprent zijn van de staatsman Oliver Cromwell.
Een nieuwe studie, in maart 2024 gepubliceerd in vakblad Speculum, stelt dat de tekening meer dan 1000 jaar geleden werd gemaakt om de plek te markeren waar Saksen zich verzamelden om hun boerderijen en huizen te verdedigen tegen binnenvallende Vikingen. Bovendien stellen de onderzoekers dat de heuvelfiguur oorspronkelijk Hercules uitbeeldde, de Grieks-Romeinse halfgod die werd vereerd als held in het vroegmiddeleeuwse Engeland.
Middeleeuwse oorsprong
Het onderzoek naar de Reus van Cerne Abbas werd uitgevoerd door historici Thomas Morcom en Helen Gittos, beiden gespecialiseerd in de Middeleeuwen. De studie bouwt voort op archeologisch onderzoek dat een paar jaar geleden werd uitgevoerd door de National Trust.
Met behulp van optisch gestimuleerde luminescentie-datering (OSL) werd bepaald dat de afbeelding van de reus in de negende of tiende eeuw n.C. moet zijn gemaakt – ruim een eeuw vóór de Normandische verovering van Engeland in 1066: de Slag bij Hastings.
Tekst loopt door onder de afbeelding.
Volgens Gittos zou de reus goed zichtbaar zijn geweest in grote delen van de West-Saksische regio en wijzen bepaalde kenmerken in het landschap erop dat de figuur een verzamelplaats markeerde. Een voorbeeld daarvan is de Bellingstone, een steen met een gat waarmee tonen kunnen worden geproduceerd, net als een jachthoorn.
Een afbeelding van Hercules zou ook goed passen bij een dergelijk doel: de strijdlustige held was goed bekend in het post-Romeinse Europa en werd gevierd onder de vroegmiddeleeuwse Engelsen, zegt Morcom. Op veel laat-Romeinse afbeeldingen is Hercules naakt en zwaaiend met een knuppel te zien.
De heilige Eodwald
Maar daar eindigt het verhaal van de Reus van Cerne Abbas niet. Morcom en Gittos stellen dat de enorme figuur in latere eeuwen opnieuw werd gebruikt om de vroege Engelse heilige en kluizenaar Eodwald uit te beelden. De reus, wiens knuppel nu een staf zou zijn en zijn geslachtsdeel een symbool van zijn naaktheid, zou door een nabijgelegen abdij zijn gebruikt om een claim te leggen op het land.
Gittos zegt dat toekomstig onderzoek deze theorie over Sint-Eodwald verder zal moeten uitpluizen. Archeoloog Mark Allen, die meewerkte aan de datering van de figuur door de National Trust, denkt dat de tekening juist al vanaf het begin Eodwald uitbeeldde en pas later werd geïnterpreteerd als Hercules. De afbeelding van het geslachtsdeel zou volgens Allen niet hebben gepast in het Victoriaanse tijdperk: in de Middeleeuwen zou deze een stuk minder aanstootgevend zijn geweest.
Wat de precieze oorsprong ook is, de Reus van Cerne Abbas is uitgegroeid tot een beroemdheid onder de lokale bevolking: ‘Ze zijn ontzettend trots op hem,’ zegt Jonathan Still, de dominee van Cerne Abbas. ‘Ik denk dat de mensen die de reus creëerden ook erg trots op hem waren. Hij is de grootste persoon van de gemeenschap.’
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
