Kijk tijdens History Month naar Ultimate Viking Sword, op donderdag 28 november om 22:00 op National Geographic.
Helmen met hoorns. Vervaarlijke schepen. Nietsontziende oorlogvoering. Wie meer te weten wil komen over de Vikingen, Scandinavische zeevaarders die berucht waren om hun verre rooftochten in onbekende landen, zal ongetwijfeld op allerlei stereotypen en misvattingen stuiten. Wie waren deze maritieme ontdekkingsreizigers werkelijk en moeten we ze eigenlijk wel Vikingen noemen?
De term ‘Vikingen’ is omstreden en werd oorspronkelijk niet gebruikt als omschrijving van een volk maar van activiteiten als ontdekkingsreizen, plundertochten en piraterij. Nadat het woord ‘Vikingen’ in het negentiende-eeuwse Engeland opnieuw werd geïntroduceerd, werd de term steeds vaker gebruikt voor de Scandinavische zeevaarders die zich ver buiten hun grenzen waagden om onbekende landen te verkennen en te plunderen, en die zich tussen 790 en 1100 definitief in die gebieden begonnen te vestigen.
De rooftochten waren offensief en vaak gewelddadig. Rond 790 na Chr. begonnen Scandinavische piraten richting het zuiden te varen en de grotendeels onbeveiligde kloosters in Engeland, Schotland en Ierland te plunderen. Het was het begin van een nieuw tijdperk van Zweedse, Noorse en Deense veroveringen. Over de precieze oorzaak van deze rooftochten wordt onder historici nog altijd gedebatteerd, maar het gebrek aan huwbare vrouwen, de behoefte aan slavenarbeid of het uitbreiden van handelsnetwerken kunnen allemaal een rol hebben gespeeld.
Internationale rovers
In 865 begonnen de Vikingen aan hun grootschalige invasie van Engeland. De woeste krijgers – bekend als het ‘Grote Heidense Leger’ – veroverden drie van de vier Angelsaksische koninkrijkjes in Engeland. Hoewel de aanvallers destijds in militaire termen werden omschreven, omvatten hun legers ook kooplieden, vrouwen en kinderen. Het enige vorstendom dat nog niet was gevallen, Wessex, moest zich jarenlang verdedigen tegen aanvallen van de Vikingen. Uiteindelijk strekte de Danelaw, het gebied dat door de Deense Vikingen werd bezet, zich over het hele noordwesten van Engeland uit. (De Noorse Vikingen streken in Schotland neer.)
Engeland was niet de enige plek waar de Vikingen zich meldden: hun roof- en verkenningstochten bracht ze helemaal tot in Noord-Afrika en het uiterste westen van Canada, tot in het Midden-Oosten en tot diep in Rusland, Frankrijk en Spanje (zie het kaartje). In de loop van hun veroveringen vestigden de Vikingen zich in talloze gebieden, waar ze zich vermengden met de bevolking die ze hadden veroverd en waar ze grote invloed uitoefenden op talloze aspecten van de samenleving, van taal tot oorlogvoering.
Van de negende tot de elfde eeuw volgden nog meer invallen van Vikingen. Maar in dat zogenaamde ‘tweede Vikingtijdperk’ draaide het om een andere vorm van macht: geld. De Vikingen eisten betalingen, die later met het woord ‘Danegeld’ werden aangeduid, in ruil voor het afzien van rooftochten en het bewaren van de vrede. Het Engelse belastingstelsel is op deze methode van afpersing gebaseerd.
Tanende invloed
Rond 1100 nam de overheersende rol van de Vikingen af. Uit de verspreide clangebieden groeiden heuse Scandinavische koninkrijkjes waarin de politieke macht en de rechtspraak langzaam werden geconsolideerd. Gebieden die mogelijk het doelwit van de Vikingen waren, hadden hun havens en steden versterkt en geleerd om zich te verdedigen. De Slag bij Hastings maakte in 1066 een einde aan de heerschappij van de Vikingen in Engeland terwijl de rooftochten afnamen door de introductie van het christendom in Scandinavië.
Hoewel de Vikingen in de populaire cultuur nog altijd worden afgeschilderd als krijgers die gehoornde helmen droegen (dat deden ze niet) en uit schedels dronken (ook een mythe), wordt hun gewelddadige reputatie ontkracht door het feit dat ze ook vreedzaam handel dreven en cultuurgoed van andere volken overnamen. De bijdrage van de Vikingen aan de gebieden waarin ze zich vestigden, waren niet minder indrukwekkend dan hun vaardigheden als zeevaarders en plunderaars.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
