Mysterieuze figuren in witte gewaden die bij nevel en mistflarden over de velden ronddwalen: de witte wieven zijn een van Nederlands bekendste sagen. Maar wie zijn deze vrouwelijke figuren precies?
De legende van de witte wieven
De naam van de mythische wezens komt uit het Nederlands-Nedersaksisch en betekent vrij vertaald ‘wijze vrouwen’. Lokaal werden ze ook wel guede holden, olde witte en witte juffers genoemd. Vooral in Oost- en Noord-Nederland waren de verhalen over witte wieven populair, maar ook elders in Europa werden ze verteld.
Leestip: Angstaanjagende mythen: dit zijn de 5 engste heksen uit de geschiedenis
De witte wieven zouden wonen in grafheuvels en worden verschillende gedaanten toegekend, zoals geestwezens, feeën of heksen. Door sommigen werden ze gezien als wijze vrouwen die bescherming boden tegen ziekte en voor voorspoed zorgden bij bevallingen, anderen beschouwden ze als kwaadaardige demonen.
Witte wieven in de Germaanse tijd
Volksverhalen over de witte wieven gaan terug tot de tijd van de Germanen. Zo worden zowel in Romaanse als Gaelische talen in Indo-Germaanse cultuurgebieden overeenkomstige spookverschijningen beschreven – en met lof over de wijze vrouwen gesproken.
Leestip: Angst voor de levende doden: waarom geloofde men vroeger in vampiers?
In deze tijd werden vrouwen die de toekomst konden voorspellen sterk gerespecteerd. Na hun dood werden ze begraven in grafheuvels; er gingen verhalen rond dat ze bij dichte mist soms werden waargenomen. Hun ziel bleef op aarde om mensen bij te staan, maar ze konden je soms ook plagen.
Een slechte reputatie
Na de Middeleeuwen veranderde de reputatie van de witte wieven. Waar eerst lovend over de wijze vrouwen werd gesproken, werd ze in de Middeleeuwen vooral kwade bedoelingen toegedicht. Zo moest je bij het invallen van de duisternis oppassen dat je niet te grazen werd genomen.
De witte wieven kon je op verschillende manieren het leven zuur maken, bijvoorbeeld met een angstaanjagende achtervolging. Dat zou vooral gebeuren als ze werden lastiggevallen. Ook hebzuchtige mensen liepen een risico.
Sages over de witte wieven
Er gaan veel verschillende verhalen rond over de witte wieven en een ontmoeting liep vaak niet goed af. Zo bestaat er een volksverhaal waarin een boer de witte wieven uitgenodigt voor een feestmaal, maar dit niet was nagekomen. Hij werd de volgende dag, op de plek waar hij de belofte had uitgesproken, dood aangetroffen.
Leestip: Deze 5 draken spelen de hoofdrol in historische mythen
In een andere sage, Het witte wijf van Montferland, maakte een dronken man de grote fout om een van de witte wieven ten dans te vragen. Ze begon met de man te dansen, maar wist van geen ophouden. De man smeekte haar de dans te staken, maar ze gaf geen gehoor. De man viel uiteindelijk bij zonsopkomst dood neer.
Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
