Mysterieuze figuren in witte gewaden die bij nevel en mistflarden over de velden ronddwalen: de witte wieven zijn een van Nederlands bekendste sagen. Maar wie zijn deze vrouwelijke figuren precies?
De legende van de witte wieven
De naam van de mythische wezens komt uit het Nederlands-Nedersaksisch en betekent vrij vertaald ‘wijze vrouwen’. Lokaal werden ze ook wel guede holden, olde witte en witte juffers genoemd. Vooral in Oost- en Noord-Nederland waren de verhalen over witte wieven populair, maar ook elders in Europa werden ze verteld.
Leestip: Angst voor de levende doden: waarom geloofde men vroeger in vampiers?
De witte wieven zouden in grafheuvels wonen en zich in verschillende gedaantes vertonen, zoals geestwezens, feeën of heksen. Door sommigen werden ze gezien als wijze vrouwen die bescherming boden tegen ziektes, de toekomst voorspelden en voor voorspoed zorgden bij bevallingen, anderen beschouwden ze als kwaadaardige demonen.
Witte wieven in de Germaanse tijd
De volksverhalen over de witte wieven gaan terug tot de tijd van de Germanen. Zo worden in Romaanse en Gaelische verhalen uit Indo-Germaanse cultuurgebieden sterk overeenkomende spookverschijningen beschreven – en met lof over de wijze vrouwen gesproken.
Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!
In deze tijd werden vrouwen die de toekomst konden voorspellen sterk gerespecteerd. Na hun dood werden ze begraven in grafheuvels; er gingen verhalen rond dat ze bij dichte mist soms werden waargenomen. Hun ziel bleef op aarde om mensen bij te staan, maar ze konden je – afhankelijk van hun humeur – soms ook plagen.
Een slechte reputatie?
Tijdens de Middeleeuwen veranderde de reputatie van de witte wieven. Waar eerst lovend over deze wijze vrouwen werd gesproken, werd hen in de Middeleeuwen vooral kwade bedoelingen toegeschreven. Iemand die te dichtbij kwam, of de witte wieven bespotte, kon de mist in gesleurd worden – en keerde vervolgens nooit meer terug.
Het is niet bekend waarom de witte wieven gedurende de Middeleeuwen in een slecht daglicht kwamen te staan. Maar de volksverhalen over de witte wieven werden door ouders aan hun kinderen overgedragen, en op deze manier veranderden de verhalen in de loop der generaties.
Ouders gebruikten de sage om hun kinderen te leren niet op donkere, afgelegen plekken op de hei, in het bos en in het moeras te komen. Daar waarden immers de witte wieven – en wellicht andere onzuivere figuren – rond. De witte wieven dienden zo als een afschrikkend voorbeeld om kinderen te leren niet op donkere plaatsen te komen, en niet met onbekenden mee te gaan.
Sages over de witte wieven
Een ontmoeting met de witte wieven liep vaak niet goed af. Zo bestaat er een volksverhaal waarin een boer de witte wieven uitnodigde voor een feestmaal, maar zijn belofte niet nakwam. Hij werd de volgende dag, op de plek waar hij de belofte had uitgesproken, dood aangetroffen.
Leestip: Angstaanjagende mythen: dit zijn de 5 engste heksen uit de geschiedenis
In een andere sage, Het witte wijf van Montferland, maakt een dronken man de grote fout om een van de witte wieven ten dans te vragen. Ze begon met de man te dansen, maar wist van geen ophouden. De man smeekte haar de dans te staken, maar ze gaf geen gehoor. De man viel uiteindelijk bij zonsopkomst dood neer.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
