Met zijn werk brak beeldend kunstenaar Karel Appel met de traditionele stijlregels in de schilderkunst. Hij werd het boegbeeld en de medeoprichter van de Cobrabeweging: een internationale groep van jonge, vooruitstrevende kunstenaars. Wie was Karel Appel?
Wie was Karel Appel?
Karel Appel (1921-2006) wordt geboren in de Dapperstraat in Amsterdam als zoon van een kapper. Op zijn vijftiende krijgt hij een schildersset van zijn oom. Een paar jaar later – tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog – probeert Karel Appel te worden toegelaten tot de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam.
Hij hoopt niet alleen kunstenaar te worden, maar op deze manier ook de gedwongen arbeidsinzet van de Duitsers te ontlopen. Het eerste jaar wordt hij afgewezen, maar bij zijn tweede poging in 1942 wordt hij alsnog toegelaten.
Leestip: Hoe Piet Mondriaan aan de wieg stond van de abstracte kunst
Twee jaar na zijn studie wordt Karel Appel ervan verdacht onderdak te hebben geboden aan mannen die zich onttrokken aan de arbeidsinzet, de gedwongen tewerkstelling in Duitsland van mannen van zeventien tot veertig jaar in de Tweede Wereldoorlog. Hij moet onderduiken en verdwijnt de rest van oorlog uit beeld.
Na de Tweede Wereldoorlog keert Karel Appel terug naar Amsterdam. Hier leeft hij enkele jaren in armoede en honger, zonder vast woonadres, samen met gelijkgestemden.
Leestip: De Stijl: de radicale kunstbeweging uit Nederland
Zijn eerste naoorlogse werk is experimenteel, maar kent nog steeds veel invloeden uit de moderne klassieken. Dit verandert wanneer hij in 1947 Parijs bezoekt. Hij raakt geïnspireerd door de Franse kunstenaar Jean Dubuffet, de primitieve kunst en het surrealisme.
Kartrekker van de Cobrabeweging
Op 8 november 1948 wordt in Parijs de Cobrabeweging opgericht. De naam is een (Frans) acroniem van de hoofdsteden van de landen waar de stichtende leden vandaan komen: Copenhague, Bruxelles en Amsterdam. De leden zijn van mening dat creativiteit geen privilege is van professionele kunstenaars, maar ook is toebedeeld aan kinderen en volkskunstenaars.
Leestip: Grootmeester van de Nederlandse kunst: wie was Johannes Vermeer?
Binnen deze beweging ontwikkelt Appel een expressieve vorm van schilderen, gebaseerd op primitieve kunst en kindertekeningen. De schilderijen van Karel Appel bevatten mens- en dierfiguren die zijn opgezet in vlakke, onopvallende kleuren.
Het werk van Karel Appel wordt niet door iedereen gewaardeerd en door velen weggezet als een kliederwerk. Anderen zien het juist als symbool van herwonnen vrijheid na de Tweede Wereldoorlog. Zelf ziet hij zijn werk als een uitdrukking van de ‘barbaarse’ periode waarin de mensheid zich destijds bevond, met onder andere de nucleaire wapenwedloop in de Koude Oorlog.
Internationale doorbraak
Omdat het werk van Karel Appel in Nederland niet enthousiast wordt ontvangen, besluit hij in 1950 naar Parijs te verhuizen. Dit blijkt een slimme zet: zijn reputatie groeit en eind jaren zestig breekt hij internationaal door. Vanaf dat moment zal hij ongeveer de helft van zijn tijd doorbrengen in New York.
Leestip: Rembrandt van Rijn: 6 verrassende feiten over de Hollandse meester
De stijl van Karel Appel veranderde door de jaren heen. Zo maakt hij rond 1965 beschilderde houten reliëfs en vrijstaande beelden. Rond 1970 hebben dieren, figuren en koppen uit roestvrij staal en geglazuurd keramiek zijn interesse. Halverwege de jaren tachtig richt hij zich op ruimtelijke werken van hout en touw met grote polaroidfoto’s. En in 1989 stelt hij beelden samen uit voorwerpen en objecten die afkomstig zijn uit verschillende culturen.
Ook is Karel Appel bekend van de muurschilderingen in het Stedelijk Museum in Amsterdam, het Unesco-gebouw in Parijs en van de keramische tegelwanden van het Congresgebouw in Den Haag.
De laatste jaren van Karel Appel
Karel Appel blijft tot aan zijn dood actief als kunstenaar. In de laatste twee decennia van zijn leven pendelt hij voortdurend tussen zijn studio’s in New York, Darien (Connecticut), Monaco en Toscane.
Hij overlijdt op 3 mei 2006 op 85-jarige leeftijd in zijn woning in Zürich. Hij wordt begraven op de begraafplaats Père-Lachaise in Parijs. Karel Appel zal de geschiedenis ingaan als een van de beroemdste en invloedrijkste Nederlandse kunstenaars van de twintigste eeuw.
Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!
