Rembrandt van Rijn (1606-1669) was een Nederlandse kunstschilder, etser en tekenaar. Hij wordt gezien als een van de belangrijkste schilders uit de Europese geschiedenis. ‘Of het nou portretten zijn of Bijbelse taferelen, bij Rembrandt krijg je altijd het gevoel dat je naar mensen van vlees en bloed kijkt. Het is alsof je ze leert kennen,’ zegt Epco Runia, kunsthistoricus en hoofd collecties van Museum Rembrandthuis.
De meeste mensen kennen Rembrandt vooral van De Nachtwacht, het gigantische meesterwerk dat een hoogtepunt vormt voor veel bezoekers aan het Rijksmuseum. Maar wist je dat Rembrandt deed aan slimme marketing om zijn werk te verkopen? En dat hij een tien jaar durende crisis doormaakte? Zes verrassende feiten over Rembrandt van Rijn.
1. Rembrandt was een slimme marketeer
Waarom gebruiken we altijd Rembrandts voornaam wanneer we het over hem hebben? Die gewoonte werd door de kunstenaar zelf geïntroduceerd, zegt Runia. Dat Rembrandt zijn eigen voornaam koos als artiestennaam, was volgens de kunsthistoricus een slimme marketingstrategie.
‘Er waren op dat moment eigenlijk maar drie kunstenaars die bekend waren onder hun voornaam: Titia, Michelangelo en Rafaël,’ zegt Runia. ‘Rembrandt wil laten zien dat hij in dat rijtje thuishoort, dat hij een van de groten is.’
2. Niet elke ‘Rembrandt’ is een echte
Zelfs wanneer een schilderij gesigneerd is als een Rembrandt, betekent dat niet per se dat het door de kunstenaar zelf is gemaakt. ‘Rembrandt had veel leerlingen onder zich die werkten in zijn atelier,’ legt Runia uit. ‘Alles wat in dat atelier werd gemaakt, kon verkocht worden als een product van Rembrandt.’
3. Meester van de selfie
Van vrijwel niemand zijn in de zeventiende eeuw zo veel portretten gemaakt als van Rembrandt. De schilder produceerde zo’n tachtig zelfportretten, vanaf zijn achttiende levensjaar tot zijn 63ste, vlak voor zijn dood. ‘Het is heel uitzonderlijk dat iemand in die tijd zo vaak geportretteerd wordt,’ zegt Runia. ‘Alleen sommige mensen van adel komen daarbij in de buurt.’
De zelfportretten zijn volgens de kunsthistoricus eveneens een resultaat van de marketingstrategie van Rembrandt. Mensen kochten deze werken, waarop de kunstenaar kostuums en grappige hoedjes draagt, maar al te graag. ‘En voor Rembrandt was het een manier om bekendheid te vergaren. Iedereen wist hoe hij eruitzag.’
4. Er zit lood verwerkt in De Nachtwacht
Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Antwerpen en de Universiteit Utrecht publiceerden in 2023 een onderzoek over De Nachtwacht. Per toeval hadden ze ontdekt dat de grondverf van het beroemdste werk van Rembrandt lood bevat. Lees hier meer over het onderzoek naar de loodlaag in De Nachtwacht.
5. De tien jaar lange crisis van Rembrandt
In 1642, kort nadat Rembrandt zijn beroemdste werk De Nachtwacht voltooide, kwam de kunstenaar in een crisis terecht. Niet alleen overleed zijn vrouw Saskia nog geen jaar na de geboorte van hun zoon, ook kwam zijn artistieke productie zo goed als stil te liggen. Tien jaar lang maakte Rembrandt vrijwel geen schilderij.
‘We denken dat hij na De Nachtwacht, wat natuurlijk een enorm hoogtepunt was, niet wist hoe hij verder moest. Hij was op zoek naar iets nieuws,’ zegt Runia. Dat kwam er. Toen Rembrandt in 1652 weer schilderijen op de markt bracht, had hij een compleet andere manier van werken ontwikkeld. Hij experimenteerde met expressieve technieken en gebruikte losse verftoetsen.
Leestip: Hoe Piet Mondriaan aan de wieg stond van de abstracte kunst
‘Die late stijl van Rembrandt komt op een moment dat juist glad schilderen, waarbij je de verftoetsen niet ziet, modieus wordt,’ zegt Runia. Dat Rembrandt geen enkele moeite deed om de trends te volgen, is volgens hem opvallend. ‘De meeste kunstenaars in die tijd werken voor hun brood. Zij kiezen stijlen of onderwerpen uit die goed in de markt liggen. Rembrandt doet dat niet, hij werkt echt helemaal vanuit zijn eigen artistieke drive.’
6. Rembrandt ging (net) niet failliet
Die eigenzinnigheid werkte niet altijd in zijn voordeel. In zijn late leven kwam de schilder in de financiële problemen. Rembrandt weigerde zich aan te passen aan de wensen van de elite van wie hij voor opdrachten afhankelijk was.
Er liepen meerdere rechtszaken tegen hem omdat hij leningen niet had terugbetaald. ‘Op den duur moest hij al zijn bezittingen verkopen, maar dat hij failliet was gegaan, is een hardnekkig misverstand,’ zegt Runia. ‘Hij is nooit failliet verklaard.’
Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!
