Al in het oude Griekenland speelde men fanatiek gezelschapsspelletjes. Er zijn verschillende kunstwerken gevonden waarop Achilles en Ajax het spel Polis speelden – al was niet precies bekend hoe het speelbord eruitzag, hoe de stukken zich bewogen en wat de precieze regels waren. De Grieken waren echter niet de enigen die graag een spelletje deden: dit zijn zes van ’s werelds oudste gezelschapsspellen.
1. Senet
Het bordspel Senet was rond 3100 v.C. een populair tijdverdrijf in het oude Egypte. Het werd gespeeld op een bord met drie rijen van tien vakjes en met vier ‘dobbelstenen’. Deze waren gemaakt van houten stokjes die een witte en een donkere kant hadden. Het doel van het spel was om zo snel mogelijk met alle pionnen op vakje nummer dertig te geraken.
Je zou het kunnen omschrijven als een voorloper van het moderne Mens erger je niet-spel, maar Senet had een duidelijke religieuze inslag: het spel stond symbool voor de reis van de ziel naar het hiernamaals.
Leestip: Welke hobby’s hadden de oude Egyptenaren?
Opvallend is dat het spelletje in alle lagen van de bevolking werd gespeeld. Farao’s speelden het spel op rijkversierde borden van hout of ivoor, de gewone Egyptenaar kraste het spel gewoon in het zand. Er zijn ook senetdiagrammen teruggevonden die in de stenen van tempels en tombes waren gekrast.
2. Koningsspel van Ur
Het is omstreeks 1920 wanneer archeoloog Sir Leonard Woolley tijdens een expeditie in het huidige Irak op een bordspel uit het oude Sumerië stuit (ca 2600 v.C.). Het bestaat uit een kruisvormig speelbord, pionnen en vierzijdige dobbelstenen, en wordt met twee spelers gespeeld.
Wie als eerste zijn zeven pionnen over het bord weet te verplaatsen wint. Althans, dat blijkt pas enkele tientallen jaren later. Het was namelijk lang gissen naar de precieze regels van het Koningsspel van Ur. De vondst van een kleitablet waarop in spijkerschrift de regels waren uitgeschreven bood pas in de jaren tachtig uitsluitsel.
3. Mehen
Ook het spelletje Mehen werd veel gespeeld in het oude Egypte, maar in tegenstelling tot Senet werd dit spel gespeeld op een speelbord in de vorm van een opgerolde slang. De precieze regels van Mehen zijn tot op de dag van vandaag nog niet bekend, maar het lijkt ook hier te gaan om een competitief racespelletje.
Leestip: Voor de oude Egyptenaren was de dood niet het einde – hoe zag hun leven na de dood eruit?
Bijna alle Mehen-spellen zijn gevonden in graven, waardoor het erop lijkt dat het spel ook een symbolische functie had. Archeologen denken dat het spel symbool staat voor de reis van de ziel, die door de onderwereld reisde en vervolgens werd herboren.
4. Go
Go is het oudste bordspel dat nog steeds in vrijwel ongewijzigde vorm wordt gespeeld. Het komt oorspronkelijk uit China, waar het waarschijnlijk rond 2000 v.C. ontstond. Wie het spel precies bedacht heeft is onduidelijk, maar feit is dat het al in de vijfde eeuw v.C. werd genoemd in de leer van Confucius.
Leestip: 8 bijzondere beroepen uit het oude Egypte
Go wordt met twee tegenstanders gespeeld op een raster van negentien horizontale en negentien verticale lijnen. Het doel is om met zwarte of witte stenen meer gebied te veroveren dan de ander en delen van het bord te omsingelen. Het is geen lastig spel om te leren, maar door de eindeloze mogelijkheden komt er wel veel geduld, timing en strategie bij kijken.
5. Tabula
Tabula wordt ook wel gezien als de voorloper van Backgammon en werd gespeeld door de Romeinen. Het speelbord bestaat uit twee rijen van twaalf punten en elke speler heeft beschikking over vijftien stukken. Tot zover is er weinig verschil, maar in tegenstelling tot Backgammon wordt Tabula met drie dobbelstenen gespeeld in plaats van twee.
6. Mankala
De eerste versie van Mankala ontstond waarschijnlijk in het oude Egypte en verspreidde zich daarna over de rest van Afrika, waar het nog steeds gespeeld wordt. Mankala is een strategisch spel dat wordt gespeeld op een langwerpig bord met twee rijen bakjes waarin fiches worden geplaatst.
Bij gebrek aan het officiële spel kun je ook cirkels tekenen in het zand en met bijvoorbeeld schelpjes en steentjes spelen. Het doel? Meer steentjes in je eigen bakje verzamelen dan de tegenstanders.
Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
