Nederland is onder meer bekend van stroopwafels, klompen en molens. Maar er zijn de afgelopen eeuwen nog veel meer bijzondere ontwikkelingen en uitvindingen van eigen bodem gekomen. Denk aan de cd, de duikboot, het kunsthart of de eerste aandelen. We zetten zes bijzondere Nederlandse uitvindingen op een rij.

1. Schaakboksen

Schaakboksen is, zoals de naam al doet vermoeden, een combinatie van schaken en boksen. Deelnemers spelen zes ronden schaak, afgewisseld met vijf rondes boksen. Tussen de rondes is één minuut pauze. Er wordt gewonnen door een knock-out, schaakmat, een jurybesluit of als de tegenstander de speeltijd overschrijdt.

Het eerste wereldkampioenschap schaakboksen werd in 2003 door de Nederlandse kunstenaar Iepe Rubingh georganiseerd én gewonnen. Rubingh haalt de inspiratie voor de sport uit een Frans stripboek uit 1992. In Nederland zijn er nog geen officiële schaakboksclubs, maar in Engeland en Duitsland wel.

2. Airfryer

Ook de Airfryer stamt van Nederlandse bodem. In de Verenigde Staten brengt de firma TurboChef Technologies in 2005 een variant van een airfryer uit, maar deze wordt alleen in de horeca gebruikt. Philips probeerde een heteluchtfrituur voor consumenten op de markt te brengen, maar slaagde daar niet in.

Leestip: 5 bijzondere Belgische uitvindingen die we nog altijd gebruiken

Dat verandert als de Nederlandse uitvinder Frits van der Weij met hout en aluminium zelf een heteluchtfrituur ontwikkelt. Philips en Van der Weij slaan de handen ineen, en brengen in 2010 het eerste model op de markt: de airfryer. Tegenwoordig worden er jaarlijks miljoenen airfryers gemaakt en verkocht.

3. Flitspaal

Deze uitvinding zal niet door iedereen in dank worden afgenomen, maar ook de flitspaal is bedacht door een Nederlander. De Haarlemse automonteur Maus Gatsonides (1911-1998) was tussen 1940 en 1970 een succesvolle autocoureur, die ook zijn eigen auto's ontwikkelt. Gatsonides ergert zich aan het gebrek aan snelheidsmeters, en ontwikkelt er zelf een om zijn eigen snelheidsrecords bij te houden.

Leestip: 6 middeleeuwse uitvindingen die we nog steeds gebruiken

Deze snelheidsmeters blijken bijzonder goed te werken, en Gatsonides begint een eigen firma om ze te verkopen. De gatsometers, ook wel ‘gatsonides’ genoemd, worden door de gemeente Velsen en Scheveningen aangeschaft, en al snel komen er bestellingen uit de hele wereld. In Engeland staat geflitst worden tegenwoordig nog steeds bekend als ‘getting gatsoed’.

4. Kweekvlees

Kweekvlees is vlees dat in een laboratorium uit de stamcellen van een levend dier gekweekt wordt. Het is dus echt vlees, zonder dat daar een dier voor hoeft te sterven. Willem van Eelen (1923-2015) zag tijdens zijn studie geneeskunde in 1948 hoe stamcellen werden gebruikt om weefsel voor brandwondenslachtoffers te kweken.

Hij vroeg zich af of dat proces ook voor voedsel zou werken. Zijn onderzoek leidt in 1999 tot een patent op kweekvlees, dat na het overlijden van Van Eelen aan het Amerikaanse Hampton Creek wordt verkocht.

Leestip: Wat gebeurt er met je lichaam als je stopt met vlees eten?

Maar er was nog een Nederlandse pionier die onderzoek naar kweekvlees doet. In 2013 presenteert Mark Post, hoogleraar vasculaire fysiologie aan de Universiteit Maastricht, de eerste kweekvleesburger, die bestaat uit ruim twintigduizend aan elkaar gezette spiercellen. De kosten van deze burger: tweehonderdduizend euro.

Momenteel wordt er geprobeerd om kweekvlees voor consumenten beschikbaar te maken. Omdat het op grote schaal kweken en voeden van de dierlijke cellen nog niet mogelijk is, zal het nog even duren voordat kweekvlees in Europa in de schappen ligt. Kweekvlees is in beperkte mate al wel te koop in Singapore en de Verenigde Staten.

5. Python

De Nederlandse softwareontwikkelaar Guido van Rossum studeerde wiskunde en computerwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam, waarna hij bij het Centrum Wiskunde en Informatica (CWI) aan de slag gaat. Hier ontwikkelt hij verschillende programmeertalen en -programma’s.

Van Rossums bekendste creatie is Python, een gratis, open-sourceprogrammeertaal die hij in 1991 ontwikkelt. Van Rossum draagt de rechten van Python over aan de Python Software Foundation, waardoor het programma gratis te gebruiken is. Wel blijft Van Rossum tot 2018 als eindverantwoordelijke de veranderingen en ontwikkelingen van Python bepalen. Python is sinds 2024 de meest gebruikte programmeertaal ter wereld.

6. Microscoop en telescoop

Rond 1590 ontwikkelt Hans Janssen samen met zijn zoon Zacharias de eerste microscoop. Deze Janssen-microscoop is niet bewaard gebleven, maar werd door Cornelis Drebbel omschreven als ‘een vijf centimeter lange koker met twee lenzen’.

Deze microscoop werd vervolgens door Drebbel, Christiaan Huygens en Jan Swammerdam aangepast en verbeterd. Lakenkoopman Antoni van Leeuwenhoek kon zelf lenzen slijpen, en ontwikkelt rond 1674 een microscoop die tot 270 keer kon vergroten.

Leestip: Marie Curie, de vrouw die twee Nobelprijzen won

Ook de telescoop stamt van Nederlandse bodem, al is het niet zeker door wie als eerste de telescoop heeft uitgevonden. In 1608 ontwikkelt de Zeeuwse brillenmaker Hans Lipperhey een telescoop met twee lenzen: ‘een buyse waarmede men verre kan sien’. Hij vraagt een octrooi aan bij de Staten-Generaal, dat onder de indruk is van zijn apparaat. Het octrooi krijgt hij echter niet, omdat er diezelfde tijd verschillende andere tijdgenoten met een telescoop naar voren treden en het apparaat relatief gemakkelijk te maken is.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!