Hoewel historici in het verleden de Middeleeuwen vaak afschilderden als een periode van stilstand en onwetendheid, was het juist een tijd van belangrijke innovaties. Veel uitvindingen van toen gebruiken we nog elke dag. Van brillen tot de klok – deze zes uitvindingen vonden hun oorsprong in de Middeleeuwen.
1. Brillen
Rond het jaar 1300 verschenen in Italië de eerste brillen. Ze bestonden uit twee geslepen glazen lenzen die met een eenvoudige beugel op de neus konden rusten, of soms met de hand vastgehouden moesten worden.
Leestip: Vier hardnekkige fabels over de Middeleeuwen ontkracht
Vooral monniken, kopiisten en geleerden maakten er dankbaar gebruik van om kleine letters in manuscripten beter te kunnen lezen. Zo bleef de bril eeuwenlang een symbool van wijsheid.
2. Boekdrukkunst
In 1440 introduceerde Johannes Gutenberg de boekdrukkunst met losse metalen letters. Het markeerde een revolutie in de manier waarop men boeken produceerde: voorheen schreven monniken de teksten met de hand, wat een tijdrovend proces was.
Leestip: Van perkament tot kettingbibliotheek: de fascinerende geschiedenis van het boek
Dankzij de drukpers konden teksten voortaan sneller en goedkoper worden gedrukt. Geletterdheid nam zo steeds meer toe, en kennis werd beschikbaar voor een bevolkingsgroep die daar voorheen nog niet de mogelijkheid toe had.
3. Universiteiten
Hoewel andere vormen onderwijs al veel eerder bestonden, ontstonden in de Middeleeuwen de eerste universiteiten zoals we die nu kennen. Rond 1088 werd in Bologna de eerste universiteit van Europa opgericht. Studenten kregen er onderwijs in vakgebieden als rechten, filosofie en geneeskunde.
Leestip: De Middeleeuwen vormden ons schoolsysteem, maar hoe zag het onderwijs er destijds uit?
Universiteiten vormden een belangrijk omslagpunt: ze boden niet alleen onderwijs, maar zorgden ook voor een locatie waar men vrij kon denken en discussiëren. Zo werd het een plek waar informatie niet alleen kon worden doorgegeven, maar ook nieuwe kennis werd ontwikkeld. Veel hedendaagse universiteiten stammen nog steeds af van hun middeleeuwse voorganger.
4. Mechanische klok
In de Middeleeuwen werd het steeds belangrijker om een nauwkeurige idee van tijd te hebben. In de dertiende eeuw verschenen in Europese kloosters de eerste mechanische klokken, vaak aangedreven door tandwielen. Zo werd het makkelijker voor monniken om te bepalen wanneer ze moesten eten, bidden en werken.
Leestip: De geniale uitvinder Ismail al-Jazari bouwde ’s werelds eerste robot in de Middeleeuwen
Deze eerste middeleeuwse klokken waren grote apparaten, en maakten daarbij nog geen gebruik van wijzers. De tijd werd aangegeven via geluidsignalen, zoals het luiden van klokken. Het principe is echter eeuwenlang hetzelfde gebleven. Tegenwoordig past de moderne klok zelfs om onze pols.
5. Molens
Hoewel wind- en watermolens al eerder bestonden, werden ze in de Middeleeuwen voor het eerst op grote schaal en op verschillende manieren ingezet. Molens maalden graan tot meel voor het bakken van brood, maar ook bij het zagen van hout speelden molens een belangrijke rol.
Leestip: Hoe zag het leven in een middeleeuwse stad eruit?
In Nederland waren molens een onmiskenbaar deel van het landschap. Dat kwam omdat molens ook werden ingezet om laaggelegen poldergebieden leeg te pompen, zodat de Lage Landen het water de baas kon blijven. De molens die je vandaag de dag in polders vindt hebben een ander doel, namelijk het opwekken van energie.
6. Kompas
Rond de twaalfde eeuw werd het kompas steeds gebruikelijker in Europa, waarschijnlijk via Arabische of Chinese zeevaarders. Dit kleine instrument, een magneetnaald die zich naar het noorden richt, betekende een enorme doorbraak voor de zeevaart. Plots konden schippers ook bij bewolkt weer of zonder zicht op de kust hun koers bepalen.
Dankzij het kompas werd de wereld een stuk groter: ontdekkingsreizen en handel kwamen steeds vaker voor, en landen kwamen steeds meer in contact met elkaar. Tot de dag van vandaag speelt het principe van het kompas nog een rol in onze moderne gps-systemen.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
