Op een vroege zomerochtend in 1908 werd een groot deel van Siberië opgeschud door een ontploffing die zijn weerga niet kende. Bomen werden in een straal van tientallen kilometers omvergeblazen en duizenden kilometers verder trilden de ruiten in hun kozijnen. De explosie was naar schatting ruim duizend keer krachtiger dan de atoombom op Hiroshima. Wat veroorzaakte deze verwoestende knal die ook wel de Grote Siberische Explosie wordt genoemd?

Vuurbal zo helder als de zon

In een fractie van een seconde werd een gebied van meer dan 2000 vierkante kilometer verwoest, zonder dat er ooit een krater is gevonden. Ooggetuigen in afgelegen dorpen beschreven een vuurbal zo helder als de zon en een doffe dreun die urenlang door de taiga galmde. In de nachten erna was het in delen van Europa – van Sint-Petersburg tot Londen – zelfs zo licht, dat men om middernacht de krant kon lezen bij een roodachtig schijnsel.

Pas negentien jaar later, in 1927, bereikte een expeditie het zeer afgelegen rampgebied. Daar troffen ze een zee van omvergeblazen bomen aan, allemaal in een cirkelvormig patroon – alsof een onzichtbare reus zijn vuist midden in het woud had geslagen.

De zoektocht naar antwoorden

Wat er precies gebeurde, is tot op de dag van vandaag een mysterie dat wetenschappers en complotdenkers blijft bezighouden. De gangbaarste theorie luidt dat een meteoroïde of komeet in de atmosfeer uit elkaar spatte, op zo’n vijf tot tien kilometer hoogte. De drukgolf die daarbij ontstond, veegde alles onder zich weg.

Toch blijft ook die theorie mysterieus: waarom zijn er geen resten gevonden? Geen krater, geen brokstukken, geen meteorietijzer? Sommige onderzoekers vermoeden dat het ging om een ijzige komeetkern die volledig verdampte.

Leestip: Hoe diep kun je in de aarde boren? De Sovjet-Unie testte het

Anderen opperen dat het misschien een asteroïde van steen of ijzer was die in talloze kleine fragmenten uiteenviel voor die de grond bereikte. Pas veel later werden microscopische stofdeeltjes met nikkel en iridium gevonden, die wijzen op een buitenaardse oorsprong.

En dan zijn er altijd nog de alternatieve theorieën, zoals een microscopisch zwart gat, een buitenaards ruimteschip en een mislukt experiment van de uitvinder en natuurkundige Nikola Tesla.

Eén menselijk slachtoffer?

Een geluk bij een ongeluk was dat de explosie plaatsvond in nagenoeg onbewoond gebied. Talloze dieren werden levend verbrand, maar er zijn geen officieel bevestigde menselijke slachtoffers. Wel doen verhalen de ronde over een rendierherder die door de luchtdruk zou zijn verwond en later overleed.

Een waarschuwing voor kosmisch gevaar

Meer dan een eeuw na die mysterieuze dag blijft de explosie velen fascineren. Elk nieuw onderzoek, van satellietbeelden tot bodemanalyses, lijkt slechts één ding te bevestigen: we weten het nog steeds niet helemaal zeker.

Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!

Het is een kosmisch raadsel dat ons eraan herinnert dat de hemel boven ons niet alleen mooi, maar soms ook gevaarlijk is. De Toengoeska-explosie waarschuwde ons voor de kwetsbaarheid van onze planeet: een soortgelijk object, van zo’n vijftig meter doorsnee, zou een stad met miljoenen inwoners in één keer kunnen verwoesten.

Op 15 februari 2013 kwam dat angstwekkend dichtbij, toen een kleinere meteoriet boven de Russische stad Tsjeljabinsk explodeerde en ongeveer 1500 mensen verwondde door glasscherven en luchtdruk. Het is de vraag waar en wanneer dat opnieuw gebeurt.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!