Toen twee bergwandelaars in september 1991 een lichaam ontdekten in het smeltende ijs van de Ötztaler Alpen in Italië, dachten ze eerst aan een verongelukte toerist. Pas later werd duidelijk dat het om een meer dan 5300 jaar oude ijsmummie ging, inmiddels wereldwijd bekend als Ötzi. Een sensationele vondst op zichzelf, maar één aspect van het verhaal springt er bovenuit: Ötzi werd vermoord. Daarmee is zijn dood het oudst bekende moordmysterie ter wereld.

Ötzi’s lichaam, kleding en uitrusting bleven in de kou uitzonderlijk goed bewaard, waardoor onderzoekers ongekend veel te weten kwamen over het leven in het neolithicum. De echte grote doorbraak in het onderzoek kwam pas tien jaar na de vondst. In 2001 ontdekte een radioloog tijdens een nieuwe CT-scan iets dat eerdere onderzoekers volledig was ontgaan: een pijlpunt diep in zijn linkerschouderblad.

Geen natuurlijke dood

De pijl had een slagader doorboord, wat hem vrijwel zeker binnen minuten fataal moet zijn geworden. De houten schacht van de pijl was bij het lichaam vandaan gehaald, waarschijnlijk door de dader, maar de vuurstenen punt bleef achter. Vanaf dat moment was dus duidelijk: Ötzi stierf geen natuurlijke dood, hij werd omgebracht.

Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!

De verwonding verklaarde ook de vreemde positie waarin zijn lichaam op de berg lag, in een voorovergevallen houding. Hij was waarschijnlijk neergestort nadat hij door de pijl was geraakt. De omgeving bood bovendien geen aanwijzingen dat hij bijvoorbeeld een herder of reiziger was die in een storm omkwam.

Op de vlucht

Onderzoekers vonden een aantal belangrijke aanwijzingen die wat vertellen over Ötzi’s laatste uren. In zijn maag werden resten gevonden van meerdere maaltijden: berggeit, hert en zelfs brood. Dat betekent dat hij in het etmaal voor zijn dood op verschillende plekken moet hebben gegeten.

Leestip: Hoe een middeleeuws moordmysterie na bijna 700 jaar werd opgelost

Ötzi had dus de tijd en rust om te eten, maar tegelijk wijzen andere sporen op grote onrust. Zo zaten er diepe snijwonden op zijn handen en armen: klassiek verdedigingsletsel, opgelopen bij gevechten. Deze wonden waren enkele dagen oud, wat suggereert dat Ötzi in de dagen voor zijn dood al conflicten had. Het idee ontstond van een man die achtervolgd werd of verwikkeld was in een gewelddadige ruzie binnen zijn gemeenschap.

Een persoonlijke vete?

Opvallend is ook wat de dader níét deed: Ötzi’s waardevolle bezittingen bleven onaangeroerd. Hij droeg een koperen bijl bij zich, destijds ongelooflijk kostbaar, maar die is niet meegenomen. Ook zijn mes, pijlenkoker en andere uitrusting lagen bij het lichaam. Dat sluit een roofmoord vrijwel uit.

Leestip: Moord of ziekte? Dit weten we over de mysterieuze dood van Mozart

Door wie en waarom hij precies werd vermoord, zullen we nooit te weten komen. De meeste onderzoekers denken aan een conflict binnen zijn eigen groep, een persoonlijke vete of een machtsstrijd.

De laatste momenten

CT-scans tonen aan dat de pijl een bloedprop veroorzaakte, wat duidt op een snelle dood. Daarnaast heeft Ötzi vermoedelijk een klap op het hoofd gekregen, mogelijk toen hij viel of misschien toegediend om er zeker van te zijn dat hij het niet zou overleven.

De dader liet hem achter op 3210 meter hoogte, waar het ijs zijn lichaam meer dan vijf millennia zou bewaren. Het plaats delict bood een unieke tijdcapsule die ons dichter bij het dagelijks leven in de prehistorie bracht, maar dichter bij de oplossing van deze moordzaak komen we niet. Daarmee is en blijft dit (vooralsnog) het oudste moordmysterie ooit.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!