Toen de Britse brik Dei Gratia op 4 december 1872 een stuurloos schip aantrof op de Atlantische Oceaan, merkten de zeelieden meteen dat er iets niet klopte. Het schip, de Mary Celeste, dreef kalm op de golven, met aan boord ordelijke kajuiten, persoonlijke bezittingen en een voorraad voor maanden. Maar het allerbelangrijkste ontbrak: de kapitein, zijn vrouw Sarah, hun tweejarige dochter Sophia en de zevenkoppige bemanning. Wat is er met hen gebeurd?

Een van de grootste maritieme mysteries

Meer dan anderhalve eeuw later is dit nog steeds een van de grootste maritieme mysteries uit de geschiedenis. Een eerste inspectie van het schip bood weinig antwoorden, maar leverde vooral vragen op. De lading, ruim 1700 vaten industriële alcohol, was vrijwel intact. De laatste logboekaantekening, van negen dagen vóór de vondst, was routineus en gaf geen blijk van problemen.

Er was geen enkel teken van blinde paniek, geen aanwijzing dat de opvarenden in levensgevaar waren geweest. Wel was de sloep verdwenen. Het leek net alsof de bemanning het schip vrijwillig had verlaten, maar waarom? Er waren geen tekenen van geweld, geen strijdsporen, geen indicatie van een levensbedreigende situatie. De setting kwam over alsof de opvarenden elk moment terug konden keren.

Een aantal eigenaardigheden

Hoewel het schip op het eerste gezicht ordelijk oogde, bleek bij nadere inspectie dat er toch een aantal kleine ongerijmdheden waren: er waren wat tekenen van water in het ruim, het kompas was beschadigd en de pompen functioneerden slecht doordat één ervan was gedemonteerd. Door de jaren heen zijn er talloze verklaringen geopperd voor de verdwijning van de opvarenden. Dit is een greep uit de meest genoemde theorieën.

1. Een plotseling natuurfenomeen

Sommige historici denken aan een waterhoos, een soort zeetornado, die het schip dusdanig trof dat de bemanning dacht dat het onmiddellijk zou zinken. Een verklaring is dat water via lekkende instrumenten de pomplogica verstoorde, waardoor men geloofde dat er meer schade was dan in werkelijkheid.

2. Een foutieve meting

Een van de meest plausibele en meest gesteunde theorieën stelt dat kapitein Briggs door defecte navigatie-instrumenten dacht dat het schip zich te dicht bij de Azoren bevond of koers verloor.

Niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!

Bij stormachtig weer zou hij de bemanning opdracht hebben gegeven aan boord van de sloep te gaan, met de bedoeling een veilige afstand te bewaren totdat de Mary Celeste weer stabiel was. Een fataal misverstand kan ervoor hebben gezorgd dat de sloep losraakte en de Mary Celeste voorgoed uit zicht dreef.

3. Explosiegevaar door alcoholdampen

Wetenschappers hebben vaker gesimuleerd dat alcoholdampen uit lekkende vaten een enorme knal zonder brand kunnen veroorzaken: een soort drukgolf, maar geen verwoesting. Zo’n explosie kan de bemanning hebben doen geloven dat het schip ieder moment in brand kon vliegen, waarna ze snel in de sloep sprongen. Toen er geen echte brand volgde, was het al te laat.

4. Piraterij of fraude

Hoewel piraterij en fraude populaire thema’s zijn in fictie, werd er aan boord niets gestolen en was het schip in goede staat. Verzekeringsfraude lijkt onwaarschijnlijk: Briggs stond bekend als een buitengewoon betrouwbare kapitein. Bovendien zou niemand baat hebben gehad bij een spookschip dat ronddobberde op de oceaan.

5. Een keten van kleine gebeurtenissen

De meest waarschijnlijke hypothese onder moderne experts is dat er niet één grote oorzaak was, maar een samenloop van factoren: lichte lekkage, verwarrende pompsignalen, slecht zicht, angst voor de vluchtige lading en onrust door weersomstandigheden.

Onder die omstandigheden kan zelfs een ervaren kapitein besluiten het schip tijdelijk te verlaten. De fatale afloop zou dan voortkomen uit het onverwachts wegdrijven van de Mary Celeste, waardoor bemanning en schip elkaar nooit meer terugvonden.

Geheim mee in de diepte

Tot op de dag van vandaag blijven schrijvers, historici en onderzoekers discussiëren over wat er werkelijk is gebeurd. Nieuwe aanwijzingen duiken soms op, maar geen enkele theorie sluit alle twijfels uit.

Leestip: Het mysterieuze verhaal achter de verdwijning en terugkeer van het handelsschip Ouzel Galley

Het schip zelf deed uiteindelijk nog jarenlang dienst. De Mary Celeste verging pas in 1885 toen de toenmalige eigenaar het moedwillig op een rif liet lopen voor verzekeringsfraude. Het geheim van de verdwijning is toen mee de diepte ingegaan.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!