In de ochtend van 19 augustus zinkt voor de kust van de Siciliaanse stad Palermo (Italië) een luxe zeiljacht met 22 opvarenden. Het vermoeden bestaat dat het schip, de 56 meter lange Bayesian, werd getroffen door een waterhoos.

Sommige experts vrezen dat we dit natuurfenomeen vaker gaan zien in Europa. Voor de Nederlandse kust en boven het IJsselmeer worden jaarlijks tientallen waterhozen gespot. Maar wat zijn waterhozen precies, en zijn ze gevaarlijk?

Wat is een waterhoos?

Kort gezegd is een waterhoos te vergelijken met een windhoos, maar dan boven zee. Een waterhoos ziet eruit als een trechtervormige slurf die onder een wolk bungelt. Die kolkende slurf kan ontstaan bij grote temperatuurverschillen tussen het warme zeeoppervlak en de koude lucht erboven.

Door veranderingen in de windrichting op verschillende hoogten ontstaat een roterende luchtstroom. ‘De lucht daartussen gaat dan om de horizontale as draaien,’ vertelt meteoroloog Peter Inness van de University of Reading. De warme lucht eronder stijgt op en stuwt de roterende luchtstromen omhoog en rekt deze uit, waardoor een vortex (wervel) ontstaat.

Naarmate de lucht omhoog wordt gezogen neemt de rotatie toe, net als wanneer je de stop eruit trekt nadat je hebt gebadderd: ‘Het water dat in de afvoer verdwijnt, draait zo snel rond omdat het naar beneden wordt gezogen,’ zegt Inness. Pas wanneer er contact is met het wateroppervlak, spreek je officieel van een waterhoos.

Zijn waterhozen gevaarlijk voor schepen?

In vergelijking met windhozen (en zeker met tornado’s en orkanen) zijn waterhozen over het algemeen redelijk onschuldig. Een waterhoos gaat vaak gepaard met windsnelheden van zo’n 40 kilometer per uur, met uitschieters tot ongeveer 100 kilometer per uur. Meestal is het geraas van korte duur en veroorzaakt het maar weinig schade. Boven land verliest de waterhoos doorgaans al snel z’n kracht.

Of de Bayesian daadwerkelijk zonk door een waterhoos, is nog niet bevestigd. ‘Het was donker en er zijn geen beelden van,’ aldus Luca Mercalli, voorzitter van de Italiaanse Meteorologische Vereniging. Hij vertelt dat boten zijn ontworpen om niet te kapseizen wanneer ze door sterke wind worden omvergeblazen.

Maar wanneer er water in het schip komt, kan het zijn drijfvermogen verliezen. Ook kan de snelle verandering in windkracht en -richting een gevaar zijn voor boten ‘omdat deze dan met grof geweld heen en weer worden geschommeld’, zegt Innes.

Veroorzaakt klimaatverandering meer waterhozen?

Uit een analyse van waterhozen voor de kust van de Balearen (Spanje) tussen 1989 en 2020 kwam naar voren dat het natuurfenomeen vaker wordt waargenomen bij zeewatertemperaturen rond 23 tot 26 graden Celsius.

In augustus 2024 bereikte het oppervlaktewater van de Middellandse Zee een recordtemperatuur van 28,7 graden Celsius. ‘Dat is echt een extreme uitschieter,’ zegt Mercalli. De ongewone watertemperatuur kan deels worden verklaard door klimaatverandering, maar ook door jaarlijkse schommelingen. Of we door het veranderende klimaat vaker windhozen zullen zien, is echter niet zeker.

Waterhozen ontstaan bij een temperatuurverschil tussen lucht en zee, dus als de lucht in hetzelfde tempo opwarmt als het water, dan is het onwaarschijnlijk dat er meer waterhozen zullen voorkomen: ze komen voornamelijk voor in lagedrukgebieden. Eén ding weet Mercalli wel: ‘Zware stormen, waaronder onweersbuien met harde wind, valwinden, regen en hagel nemen overal ter wereld toe, ook hier in Italië.’

Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.