Een foto die de raadselachtige verdwijning van Amelia Earhart had kunnen oplossen, is onterecht gepresenteerd als bewijsmateriaal. De foto zou bewijzen dat Earhart door het Japanse leger gevangen werd gehouden voor haar verdwijning, maar blijkt al in 1935, twee jaar vóór de verdwijning van de luchtvaartpionier te zijn gepubliceerd.
De vooroorlogse foto toont een groepje mensen op de kade van het atol Jaluit, een van de Marshalleilanden. In de documentaire Amelia Earhart: The Lost Evidence beweren de filmmakers dat de twee blanken op de foto Earharts navigator Fred Noonan en Earhart zelf zijn, die in 1937 door het Japanse leger gevangen zouden worden gehouden.
Maar uit nieuw bewijs blijkt dat de foto al in 1935 in een Japanstalig reisboek over de eilanden van de Stille Zuidzee is gepubliceerd. Japanse militair historicus en blogger Kota Yamano schrijft in een post van 9 juli, dat hij het boek in de catalogus van de Bibliotheek van het Nationale Parlement van Japan vond, door te zoeken op de termen ‘atol Jaluit’, de locatie die op de foto wordt getoond.
“De foto was het tiende item dat voorbijkwam,” zei hij in een interview met The Guardian. “Ik was erg blij toen ik de foto zag. Ik vind het vreemd dat de documentairemakers de datum van de oorspronkelijke foto of publicatie niet hebben gecheckt. Het is het eerste wat ze hadden moeten doen.”
Zijn zoekopdracht bracht hem op het spoor van het reisboek De ‘levensader’ van de oceaan. De conditie van onze Zuidzee, waarin de ‘Earhart’-foto op bladzijde 44 verschijnt. In het fotobijschrift wordt een levendige haven beschreven waar geregeld wedstrijden tussen schoeners werden gehouden. Er wordt met geen woord gerept over Earhart of Noonan. Op bladzijde 113 van het boek wordt duidelijk dat het reisverslag in oktober 1935 is gepubliceerd.
Het bewijs van Yamano, dat hij volgens eigen zeggen binnen een half uur te pakken had, haalt de bewering van History Channel onderuit. De beroemde luchtvaartpionier zou een noodlanding op de Marshalleilanden hebben gemaakt en daar door het Japanse leger gevangen is genomen. Bewoners van de Marshalleilanden en enkele Earhart-fans hebben dit scenario altijd verdedigd, maar veel andere Earhart-fans vinden het een vergezochte hypothese.
Het officiële Amerikaanse standpunt is dat Earhart en Noonan op weg naar het eiland Howland (een piepklein eilandje in de Stille Oceaan) zonder brandstof kwamen te zitten en in zee zijn gestort. Het duo wilde op de route tussen Nieuw-Guinea en Hawaï op dit eilandje een tussenstop maken.
Volgens een alternatieve hypothese is het paar geland op Nikumaroro, een atol dat een kleine 650 kilometer van Howland ligt, waar voorwerpen uit de jaren dertig van de vorige eeuw zijn gevonden. (Op een expeditie die mede door de National Geographic Society is gefinancierd, zijn onlangs speurhonden naar Nikumaroro gestuurd; de honden, die zijn getraind in het opsporen van menselijke resten, hebben mogelijk de laatste rustplaats van Amelia Earhart gevonden.)
Scepsis en verwarring
Aan de vooravond van de première van de documentaire, op 9 juli, presenteerde het History Channel de foto – een kopie uit de Amerikaanse National Archives – als een potentieel baanbrekend bewijsstuk van vóór de Tweede Wereldoorlog en mogelijk uit 1937. Maar sinds het nieuws over de foto vorige week bekend werd, hebben onafhankelijke experts blijk gegeven van hun scepsis, die nu alleen maar is toegenomen.
Een woordvoerder van de National Archives verklaarde dat de foto die de filmmakers gebruikten, niet is voorzien van een datum. “Het materiaal dat is verzameld, wijst op een geografisch gericht onderzoek van de Pacifische eilanden,” verklaarde persvoorlichter James Pratchett per e-mail tegenover National Geographic.
Tom King, hoofdarcheoloog van TIGHAR, de voornaamste groep die onderzoek doet naar de mogelijkheid dat Earhart een noodlanding op Nikumaroro heeft gemaakt, zegt dat hij de foto al jaren kent en nooit als een serieus bewijsstuk heeft beschouwd.
“We hebben ernaar gekeken en zagen een man en een vrouw op een kade die ieder de andere kant opkijken. Het is een nietszeggend stuk informatie,” zegt hij in een telefonisch interview vanuit de TIGHAR-expeditie op Fiji. “Je kunt er gezichten in zien, zoals je ook het mannetje in de maan kunt zien.” (Kings huidige expeditie werd mede georganiseerd door de National Geographic Society.)
In de nasleep van Yamano’s bewijs hebben het History Channel en de personen die in de documentaire aan het woord komen zich bezorgd en geschokt getoond.
“Ik weet niet wat ik moet zeggen,” zegt Kent Gibson, de gezichtsherkenningsexpert die door het History Channel was gevraagd om de foto voor Amelia Earhart: The Lost Evidence te analyseren. “Ik kan niet verklaren waarom de foto twee jaar eerder is opgedoken.”
In de documentaire zegt Gibson dat de gelaatstrekken en lichaamsbouw van de twee blanken het “zeer waarschijnlijk” maken dat de foto Earhart en Noonan toont.
In een telefonisch interview met National Geographic voegde Gibson daaraan toe dat hij sinds de opname van de documentaire nieuwe gezichtsherkenningssoftware heeft ontvangen en dat die software een match tussen de blanke man en Fred Noonan aangeeft. Zijn eerdere software had aangegeven dat er te weinig pixels in de foto beschikbaar waren om een analyse uit te voeren.
In een verklaring per e-mail tegenover National Geographic die ook op Twitter werd gezet, schreef het History Channel dat het beschikt over een team van onderzoekers dat “de nieuwste ontwikkelingen omtrent Amelia Earhart bestudeert”. De tv-zender belooft open te zullen zijn over de resultaten van dat onderzoek.
“Uiteindelijk is historische accuraatheid voor ons en onze kijkers het belangrijkst,” aldus History Channel.
Lees ook waarom op het eilandje Nikumaroro naar Amelia Earhart wordt gezocht.
