Terwijl kleine monstertjes en heksjes deze Halloween weer in het donker op zoek gaan naar snoep, is het de moeite waard naar de nachthemel op te kijken en deze spookachtige fenomenen te bewonderen.
Als je weet waar en wanneer je omhoog moet kijken, zul je aan het einde van de herfst op het noordelijk halfrond heel wat kosmische monsters kunnen ontwaren.
Hieronder volgt onze keuze van de griezeligste hemellichamen, die eenvoudig met het blote oog of de verrekijker te vinden zijn – als je durft te kijken.
Maanziek
De enige natuurlijke compagnon van de aarde, de maan, is het grootste en helderste object aan de nachthemel, dus zal het niet verbazen dat in alle culturen van de wereld een eindeloze hoeveelheid griezelverhalen rond dit hemellichaam is gesponnen.
Eeuwen geleden werden door de beschaving van de Azteken in Mexico en de Maori-cultuur in Nieuw-Zeeland angstaanjagende verhalen over de maan verteld. Ze geloofden dat de maan door de hemel zwierf en ongelukkigen die zich ’s nachts op pad waagden, achtervolgde en opslokte. In culturen over de hele wereld geloofde men ook dat de maan mensen tot waanzin kon drijven oftewel ‘maanziek’ kon maken.
Deze Halloween-nacht zal de wassende, bijna-volle maan hoog aan de zuidelijke nachthemel staan en een vaal zilverachtig schijnsel over de verklede feestvierders werpen.
Betelgeuse, betelgeuse en nog eens betelgeuse
Het sterrenbeeld Orion de Jager zal in de late nacht van Halloween eenvoudig te vinden zijn in de oostelijke hemel. De rechterschouder van dit beroemde sterrenpatroon wordt gevormd door een zeldzame rode reus, een voorbeeld van een ster die op het punt staat te exploderen.
Betelgeuse is een van de grootste bekende sterren van het universum – als we de zon door dit monster zouden vervangen, zou het ons zonnestelsel tot aan de baan van Jupiter in beslag nemen en zou de aarde in zijn vurige binnenste opbranden. Wanneer de ster in de komende paar miljoen jaar zal ondergaan, zal hij exploderen in een supernova die zó krachtig is dat hij net zo helder als de maan aan onze nachthemel zal stralen en misschien zelfs overdag zichtbaar is.
Knipogend monster
Sluwe snoepdetectives kunnen ook naar een enge ster gaan speuren. De ster Algol in het sterrenbeeld Perseus is met het blote oog te spotten en zal bij Halloween in de noordoostelijke avondhemel opkomen. De ster vormt het oog van de Medusa, het monster uit de Griekse mythologie dat slangen als haren heeft. Volgens de legende veranderde iedereen die haar durfde aan te kijken in steen.
Griezelig is ook dat het oog van de Medusa naar ons lijkt te knipogen. Algol betekent ‘kop van de demon’ of ‘grafschender’ en bestaat in feite uit twee sterren die om elkaar heen draaien. Vanaf de aarde gezien doen de sterren zich op een afstand van 93 lichtjaar als één lichtpunt voor, maar om de drie dagen schuift de ene ster voor de andere ster langs en verduistert zijn buur. Daardoor lijkt Algol elke drie dagen op te lichten en weer te verzwakken.
Je kunt de knipogende demon gemakkelijk spotten in Perseus, dat zich vlakbij het W-vormige sterrenbeeld Cassiopeia bevindt. Perseus lijkt een beetje op een springend beest, waarbij Algol de voorste hoef vormt, op slechts een paar booggraden onder de heldere ster Mirfak.
Kosmisch zeemonster
Het grote sterrenbeeld Cetus de Walvis beslaat een groot deel van de nachthemel onder Pegasus het gevleugelde paard, en rechts van Taurus de Stier. In de klassieke uitleg van dit sterrenbeeld lijkt het sterrenpatroon op een walvis, maar in veel mythen is sprake van een angstaanjagend veelvormig wezen, de chimaera, met de kop van een draak en het lichaam van een vis. In de Griekse mythologie wordt prinses Andromeda aan een rotskust geketend als offer aan Cetus.
In de late herfst lijkt de zeereus vlak boven de zuidelijke horizon rond te waren. Net als de zeeslangen uit de volksverhalen is dit beest soms moeilijk te vinden. Hoewel de sterren van Cetus vergeleken met die van naburige sterrenbeelden vrij zwak zijn, heeft het zeemonster wel iets magisch voor nachtkijkers in petto: de ster Mira ‘de Wonderbaarlijke’, een rode reus die als eerste variabele ster in 1638 werd ontdekt. De ster verandert periodiek van een helder lichtpunt dat met het blote oog is te zien in een vaag schijnsel dat alleen met de verrekijker is te ontwaren.
Zombiesatelliet
Veel satellieten die ronde de aarde draaien, komen aan hun einde wanneer ze bij hun terugkeer in de aardatmosfeer als een vuurbal opbranden. Maar sommige dode satellieten zijn gedoemd om als kosmische zombies nog decennialang in het duister rond de aarde te blijven draaien.
Een van die satellieten is de ENVISAT van de ESA, die zo groot is als een stadsbus en in mei 2012 na tien jaar trouwe dienst plotseling stopte met werken. Het apparaat zal nog zeker een eeuw doelloos rond de aarde blijven draaien voordat hij in de atmosfeer afdaalt en verbrandt.
ENVISAT behoort tot de honderden opgebruikte satellieten, oude raketonderdelen en ander ruimteafval dat vanaf de aarde gezien kan worden. Hun metalen omhulsels weerkaatsen het zonlicht naar de aarde, waar ze zijn te zien als vreemde, niet-twinkelende sterren die snel over het firmament trekken.
De beste manier om een van deze zombies te spotten is via een website voor het volgen van satellieten, zoals Heavens Above. Voer de dichtstbijzijnde stad in en kies je satelliet, waarna op de website een tijdschema en hemelkaart verschijnen waarop je precies kunt zien waar en wanneer je tijdens Halloween omhoog moet kijken om jouw zombie te spotten.
Dansende geesten
De aanblik van het bleek schijnende noorderlicht in het duister is misschien wel een van de meest spookachtige fenomenen aan de nachthemel. Van oktober tot en met november is de zonneactiviteit hoog, waardoor deze tijd uitstekend geschikt is voor dit veelkleurige schijnsel.
Deze Halloween-nacht zou weleens een goede gelegenheid voor het spotten van het noorderlicht kunnen zijn, want uit gegevens van zonnesatellieten blijkt dat de aarde rond 31 oktober en 1 november bestookt kan worden door een harde zonnewind. Het spookachtige licht is doorgaans alleen in het uiterste noorden van Europa te zien, maar door de extra energieke uitbarsting van de zon kan het schijnsel – met gordijnen van kleuren – ook op lagere breedten worden waargenomen.
Een garantie dat de kleurrijke geesten in de nacht van Halloween zullen dansen, is er niet, dus zeker weet je het pas als je naar buiten gaat en omhoog kijkt.
Veel kijkplezier!
Andrew Fazekas, de ‘Night Sky Guy’, schreef het boek Star Trek: The Official Guide to Our Universe en is presentator van Mankind to Mars van NG Live! Volg hem op Twitter, Facebook en zijn website.
