Toen het 160 jaar oude wrak van de Clotilda, het laatst bekende slavenschip van Amerika, in 2019 werd geïdentificeerd in het troebele water van de rivier de Mobile, was dat voldoende voor Joycelyn Davis.
Davis groeide op in het historische Africatown bij de stad Mobile in Alabama. De verhalen die ze hoorde over het ontstaan van haar gemeenschap heeft ze altijd geloofd. Een rijke blanke zakenman zou hebben gewed dat hij tot slaaf gemaakte Afrikanen naar Mobile kon halen, lang nadat deze praktijk verboden was. De kapitein van de Clotilda, William Foster, zou in 1860 uit Afrika zijn teruggekeerd met aan boord 110 gevangenen. Onder hen Charlie Lewis, de voorvader van Davis en een van de stichters van Africatown.
Foster zou het bewijs van zijn misdaad hebben proberen te vernietigen door de Clotilda te verbranden en te laten zinken. En ergens in de rivier de Mobile zouden de resten van het schip liggen.
‘Het schip zelf maakt het voor mij niet echt’, zegt Davis. ‘Alleen al de wetenschap dat mijn voorouders gedocumenteerd waren, de boeken die geschreven zijn... dat was genoeg voor mij. Maat het schip was de kers op de taart.’
De onthullingen van de archeologen maakt de toch al uitzonderlijke Clotilda nog specialer.
Sinds de Clotilda is geïdentificeerd, hebben onderzoekers het scheepswrak en de geschiedenis ervan bestudeerd. Hun inspanningen hebben ertoe geleid dat het schip is opgenomen in het National Register of Historic Places. Ze hebben ook bekendgemaakt dat er veel meer van het schip bewaard is gebleven dan eerst werd gedacht. Hierdoor is de Clotilda niet alleen het laatste Amerikaanse slavenschip, maar ook het best bewaarde.
Lees ook: De vergeten ‘eerste emancipatie’ van de Amerikaanse slaven
‘Dit is het meest intacte slavenschip dat bekend is uit de archeologische gegevens’, zegt Jim Delgado, een maritiem archeoloog die het onderzoek naar de Clotilda leidt namens SEARCH, Inc. Delgado schat dat twee derde van de houten structuur van het schip bewaard is gebleven, inclusief de schotten en andere aanpassingen die zijn gedaan om de handelsschoener in een slavenschip te veranderen.
‘Er is direct fysiek bewijs van het schip, het gebruik ervan en de veranderingen die Foster en zijn bemanning hebben aangebracht om er een slavenschip van te maken’, aldus Delgado. ‘We kunnen aangeven hoe groot het deel was waar de mensen werden vastgehouden. Dat was voor het team zeer ontnuchterend en heel emotioneel om te zien.’
In de modderige rivier is het vrijwel onmogelijk om een duidelijk beeld van het scheepswrak te krijgen. De onderzoekers gebruiken daarom sonar om door de duisternis te turen.
Lees ook: Clotilda, het laatste slavenschip naar de VS
‘Het wrak ligt in een rivier waar een duiker slechts enkele centimeters voor handen kan zien,’ zegt Delgado. ‘Sonar heeft het licht voor ons aangedaan.’
De onderzoekers hebben ook nieuw inzicht gekregen in de eb- en vloedwerking van het slib dat delen van het scheepswrak bedekt.
‘We weten nu dat de modder op de locatie in beweging is. Soms gaat het van het schip, soms wordt het schip ermee bedekt’, zegt Delgado die de beweging vergelijkt met eb en vloed. ‘Soms komen dingen tevoorschijn die nog niet eerder te zien waren en vervolgens worden ze weer bedekt.’
Een ‘beperkte en gerichte’ opgraving van het wrak staat volgens Delgado gepland voor maart.
Voorraden die waarschijnlijk in het schip waren opgeslagen, zoals vaten met water, varkensvlees, rundvlees, rijst, rum, melasse, meel en brood, kunnen nog steeds in het ruim van het schip begraven liggen. Het is zelfs mogelijk menselijk DNA terug te vinden in sporen van lichaamsvloeistoffen of uitwerpselen tussen de scheepsplanken.
‘Het is niet ondenkbaar dat dit soort dingen zich daar bevinden,’ aldus Delgado. Hij voegt eraan toe dat het potentieel voor toekomstige ontdekkingen heeft bijgedragen tot de opname in het National Register.
Bij de komende opgraving worden houtmonsters genomen, wordt onderzoek gedaan naar de aquatische soorten die het wrak koloniseren en wordt gekeken hoe achteruitgang van de site kan worden tegengegaan. Deze informatie zal worden gebruikt om te bepalen wat er verder met de Clotilda moet gebeuren en of de overblijfselen kunnen worden opgegraven.
Stacye Hathorn, staatsarcheoloog bij de Alabama Historical Commission, heeft haar twijfels.
Lees ook: Is dit het laatste slavenschip dat in de VS aankwam?
‘Een van de problemen waar je mee te maken krijgt als je iets opgraaft, is dat je de context vernietigt. En context vertelt het verhaal’, zegt Hathorn. ‘Je moet heel voorzichtig te werk gaan om alle informatie die je kunt verzamelen daadwerkelijk te verzamelen. Je krijgt namelijk maar één kans. Als je iets vernietigt, kun je het niet meer bewaren.’
Een betere optie zou kunnen zijn om het scheepswrak op zijn plaats te laten liggen en in de buurt een gedenkteken te bouwen. Dat is ook gedaan met de U.S.S. Arizona in Pearl Harbor. In ieder geval zullen archeologen en overheidsfunctionarissen nauw samenwerken met de nakomelingen van de slaven van de Clotilda om te bepalen wat de beste koers is. Volgende zomer zal een nieuw museum, Africatown’s Heritage House, naar verwachting haar deuren openen.
Voor Davis voelt elk detail dat door onderzoekers aan het licht wordt gebracht als een klein wonder. Elk detail is een kans om het verhaal van haar gemeenschap op een internationaal podium te vertellen.
‘Het is geweldig’, zegt ze. ‘Tien of vijftien jaar geleden had ik niet kunnen bevroeden dat dit alles zich zou ontvouwen, want het was een mythe. Maar alles was gedocumenteerd.’
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op nationalgeographic.com
