Archeologen die opgravingen doen bij de oude stad Guanzhuang, in de Oost-Chinese provincie Henan, hebben volgens eigen zeggen de oudste muntwerkplaats ter wereld gevonden, waar rond 2600 jaar geleden spadevormige bronzen munten in grote aantallen werden gegoten.
Hun onderzoek, dat vorige week in het tijdschrift Antiquity is verschenen, bevestigt het idee dat de allereerste munten in de geschiedenis niet in Klein-Azië of Griekenland zijn geproduceerd, zoals altijd werd gedacht, maar in China.
Volgens Hao Zhao, archeoloog aan de Universiteit van Zhengzhou en hoofdauteur van het onderzoek, werd het ommuurde en door een gracht omringde Guanzhuang rond 800 v. Chr. gesticht, terwijl de gieterij van de stad – waar brons werd gegoten en geslagen voor de vervaardiging van rituele vaten, wapens en werktuigen – in 770 v. Chr. werd ingericht. Maar het zou daarna nog 150 jaar duren voordat de gieters ook munten begonnen te maken, en wel in de buurt van de zuidpoort van de binnenstad.
Met behulp van koolstofdatering konden de wetenschappers vaststellen dat de muntwerkplaats tussen 640 en op zijn laatst 550 v. Chr. in gebruik is genomen. Uit eerder onderzoek was al gebleken dat munten die in het oude koninkrijk Lydië in het huidige Turkije werden gegoten, uit de tijd rond 630 v. Chr. stammen. Volgens Zhao dateert de oudste muntwerkplaats waar Lydische munten werden gegoten, uit de periode tussen 575 en 550 v. Chr.
Lees ook: Oudste snijwerk in Oost-Azië ontdekt. Maar wie was de maker?
Dus is de muntwerkplaats van Guanzhuang volgens hem “momenteel de oudst bekende werkplaats waarvan de datering is bevestigd.”
Tijdens hun opgravingen ontdekten de onderzoekers twee spademunten – die lijken op miniatuurversies van spades – en ook tientallen mallen van klei waarin ze werden gegoten. Een van de munten verkeerde nog in bijna perfecte staat: een bronzen spademunt met een lengte van vijftien centimeter, een breedte van ruim zes centimeter en een gewicht van 27 gram – minder dan dat van zes velletjes kopieerpapier.
Duidelijke aanwijzingen
Munten worden vaak “in bundels ontdekt, geheel buiten de oorspronkelijke context waarin ze werden geproduceerd en gebruikt,” zegt Bill Maurer, professor in de antropologie aan de University of California in Irvine en directeur van het Institute for Money, Technology and Financial Inclusion. “Maar in dit geval is de hele muntwerkplaats gevonden, en daarnaast de kleimallen die voor het gieten zijn gebruikt.”
Het is de volledigheid van de ontdekking die zo opmerkelijk is, zegt Maurer, die niet bij het nieuwe onderzoek was betrokken. Door de vondst van zowel munten als mallen konden de onderzoekers de ouderdom van de muntwerkplaats met behulp van koolstofdatering bepalen en daarmee argumenten aanvoeren voor hun stelling dat het om de oudste muntwerkplaats ter wereld gaat.
Munten worden doorgaans afzonderlijk of als onderdeel van een verborgen schat gevonden, verstopt in de muren van een huis of begraven in een kuil in de grond, en ver weg van de plek waar ze werden geproduceerd. Volgens Maurer zijn ze daardoor “volledig afgesneden van enige vorm van context die duidelijk verband houdt met de munten zelf.”
Lees ook: Mysterieuze steenreliëfs en bewijs voor mensenoffers ontdekt in vroeg-Chinese stad
Als opgegraven munten schade door brand vertonen, kunnen onderzoekers de roet erop aan koolstofdatering onderwerpen, maar zelfs in dat geval weten ze niet zeker “of de brand iets te maken heeft met de tijd waarin de munten werd gebruikt,” legt Maurer uit. Ook blijft het mogelijk dat de munten door een willekeurige brand met roet zijn bedekt.
Maar in het Chinese geval “is er sprake van een gieterij met allerlei koolstofresten die in direct verband staan met de productie van de munten zelf,” zegt Maurer. Daardoor konden de onderzoekers bewijzen aanvoeren voor de feitelijke ouderdom van de munten en de gieterij.
Volgens George Selgin, directeur van het Center for Monetary and Financial Alternatives van het Cato Institute, is de ontdekking weliswaar indrukwekkend, maar “verandert ze onze fundamentele inzichten in het ontstaan van de vroegste muntwerkplaatsen niet. En ze betekent ook niet dat China als eerste beschaving munten goot.”
Want hoewel dit onderzoek aantoont hoe oud deze specifieke Chinese muntwerkplaats en zijn munten zijn, kan er niet definitief uit worden opgemaakt dat de Chinese vondsten ouder zijn dan de Lydische munten. “De Lydische munten worden nog vaak omschreven als de vroegste voorbeelden van gegoten munten,” zegt Selgin, die evenmin bij het nieuwe onderzoek was betrokken.
Handel of belasting?
Zhao en zijn team denken dat de locatie van de muntwerkplaats – vlakbij de plek waar het stadsbestuur moet hebben gezeteld – erop wijst dat “de muntproductie op z’n minst officieel werd erkend door het plaatselijke bestuur.” Maar ze zeggen er meteen bij dat daarover nog geen definitieve conclusies getrokken kunnen worden: “De politieke betrokkenheid bij het gieten van spademunten blijft onderwerp van nader onderzoek,” schreven ze.
Er bestaan momenteel twee overheersende theorieën over de oorsprong van muntgeld: dat munten voor het eerst werden geproduceerd om de ruilhandel tussen kooplieden en klanten te vereenvoudigen of om regeringen beter in staat te stellen om belastingen en schulden te innen.
Hoewel de nieuwe vondst volgens Maurer op zichzelf nog niets aantoont, wijst de ontdekking wel op “de routinematige productie, standaardisering en massaproductie van deze voorwerpen, en dat in verband met een politiek centrum. Dat alles onderbouwt een hypothese die al lange tijd door antropologen en archeologen wordt aangehangen, namelijk dat muntgeld hoofdzakelijk is ontstaan als een politiek-bestuurlijke innovatie, en niet als een economische innovatie.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
