Hoe komt het dat een modderige stroom aarde zich een weg baant door een leeg veld? Deskundigen kunnen geen uitsluitsel geven.

Een video van zeven september waarin een rivier van modder en gras te zien is, ging viraal op de Chinese sociale-mediasites Weibo en WeChat. Gebruikers op sociale media herkenden het dorp Dimye op het Tibetaans Hoogland.

In tegenstelling tot sommige aardverschuivingen verplaatst deze bewegende wal zich niet snel en plotseling. Een dergelijke modderstroom sijpelt als het ware door het landschap.

“Het is een langzame, onstuitbare kracht die niet meteen iemand zal doden,” aldus aardverschuivingsonderzoeker Mika McKinnon.

Volgens lokale media waren er op zeven september geen doden of gewonden gevallen door de modderstroom. Eén gezin is wel de boerderij die in de video te zien is en een auto kwijtgeraakt.

Wat was de oorzaak?

Sinds de video op internationale sociale media te zien is, wordt er volop over de stroom gespeculeerd. Volgens sommigen werd de stroom veroorzaakt door het smelten van de permafrost, grond die normaal gesproken het hele jaar bevroren blijft. Het verschijnsel dat voor de vreemde, pokdalige aardvormen zorgt door het smelten van ijs in de bodem wordt thermokarst genoemd.

De permafrost speelt een belangrijke rol in koude omgevingen doordat deze de bovenliggende laag aarde op zijn plek houdt en dienst doet als fundering voor bomen en planten.

Volgens cijfers op de meteorologische website Weather Underground is ongeveer 24% van het land op het noordelijk halfrond permanent bevroren. Het Intergovernmental Panel on Climate Change schat dat ergens halverwege de eenentwintigste eeuw bijna 20 tot 35% daarvan zal zijn verdwenen.

Door ontdooiing kan de grond gevaarlijker worden voor mensen die in opwarmende gebieden wonen.

Wanneer de onderliggende permafrost opwarmt, smelt deze en kan deze de grond erboven niet meer dragen. Afhankelijk van de hoeveelheid permafrost in een regio kan de grond zeer instabiel raken.

“Stel je voor dat je een karbonade uit de vriezer haalt. Deze zal niet wegsmelten, maar van bevroren toestand in ontdooide toestand veranderen,” zegt Sarah Godsey, hoogleraar aan Idaho State University. Zij heeft in Alaska onderzoek gedaan naar het smelten van de permafrost. “Maar als deze karbonade voor de helft uit ijs bestond, zou het een ander verhaal zijn. Het ijsgehalte is heel belangrijk.”

Op het Tibetaans Hoogland is eerder thermokarst waargenomen. In een studie die in mei in het tijdschrift Scientific Reports is gepubliceerd, wordt erop gewezen dat woestijnvorming in de regio bijdraagt aan het smelten van de permafrost.

Het is echter niet duidelijk of een smeltende permafrost de reden is van deze modderstroom of dat de bovenlaag van tijdelijk bevroren grond door abnormaal warm weer is ontdooid. Volgens wetenschappers kan de oorzaak van de aardverschuiving niet eenduidig worden vastgesteld op basis van de video alleen.

McKinnon geeft aan dat niet kan worden gesteld dat de permafrost in het gebied is gesmolten, aangezien er in de video geen brokken bevroren materiaal duidelijk zichtbaar zijn.

Als reactie op de video zochten McKinnon en een collega uit Tibet naar satellietbeelden die een beter beeld van de regio voor en na de verschuiving konden geven. Dit bleek een lastige klus door de geopolitieke spanningen. Zo kan de naam die lokale Tibetanen aan een dorp hebben gegeven bijvoorbeeld anders worden weergegeven op Chinese satellietbeelden.

Godsey beaamt dat zonder onderzoek van de bodemsamenstelling in het gebied niet met zekerheid kan worden gesteld dat een smeltende permafrost de oorzaak is van de modderstroom. Ze zag verschillen met smeltende permafrost in Alaska in een video die ze in 2010 publiceerde.

Waar smelt de permafrost?

Hoewel we niet zeker weten dat de modderstroom in Tibet is veroorzaakt doordat ijs in de bodem smelt, is dit een probleem dat zich over de hele wereld voordoet en grote gevolgen zal hebben.

In een e-mail aan National Geographic vermeldt Thomas Opel, hoogleraar Geografie aan de Universiteit van Sussex, dat hij in het Siberische noordpoolgebied een verschuiving heeft gezien die vergelijkbaar is met die in Tibet.

Opel: “Door de opwarming van de aarde gaat de seizoensgebonden ontdooiing in veel regio’s dieper.”

Naarmate mondiale temperaturen stijgen door broeikasgassen, kan de opwarmende permafrost volgens hem enorm veel koolstof afgeven en de temperaturen verder doen stijgen.

McKinnon zag in de video de littekens van aardverschuivingen op omliggende heuvels. Dat betekent dat de grond onder het oppervlak niet voor het eerst verschoof in deze regio. Er moet echter meer onderzoek worden gedaan om uit te kunnen wijzen waardoor deze aardverschuivingen zijn veroorzaakt.

Net als bij de meeste aardverschuivingen die hij heeft waargenomen, begint het langzaam en wordt het in één keer merkbaar.