Wanneer Chris Taylor op ‘play’ drukt, vult het scherm zich met beelden van blauwkoplipvissen en grote geelstaarten. De vissen wervelen en schieten door het water in een bont decor van koralen, sponzen en algen. Als Taylor, ecoloog bij de National Centers for Coastal Ocean Science van de NOAA in Beaufort, North Carolina, aan bezoekers van het centrum vraagt waar ze denken dat de video is opgenomen, verrast het hem niet dat ze meestal de Florida Keys of de Caraïbische Zee noemen. Maar de antwoorden zijn allemaal fout.
“Deze zeer complexe rifstructuren liggen pal voor de Amerikaanse Oostkust,” zegt Taylor. “Daar vind je al die schitterend gekleurde vissen, die alle verwachtingen overtreffen.”
Uit nieuw onderzoek dat in het tijdschrift Nature Communications Biology is verschenen, blijkt dat het aantal tropische en subtropische vissen aan de noordelijke randen van hun verspreidingsgebieden is toegenomen dankzij kunstmatige riffen die voor de kust van North Carolina zijn afgezonken. Het onderzoek werd verricht door Taylor en Avery Paxton, een marien ecologe die haar tijd verdeelt tussen de NOAA en het Marine Laboratory van de Duke University. Hun bevindingen zijn belangrijk met het oog op vissoorten in een opwarmende wereld. Tijdens die opwarming zouden kunstmatige riffen deze soorten kunnen helpen om zich richting de polen te verplaatsen, waar ze in de toekomst habitats kunnen vinden die mogelijk geschikter zijn.
“Het past bij het anekdotische bewijs dat we tot nu toe hadden, dus is het prettig om het in een formele studie terug te zien,” zegt Robert Martore, zeebioloog bij het Department of Natural Resources van de staat South Carolina.
Accidentele (en recreatieve) riffen
Natuurlijke rotsachtige riffen voor de kust van North Carolina hebben grotendeels dezelfde functie als koraalriffen in de tropen. Maar anders dan hun tropische verwanten, die zijn gebouwd op fundamenten die door levende koralen zijn gecreëerd, bestaat de ondergrond van riffen op gematigder breedten uit rotsen of ander niet-levend materiaal. Die rotsbodem kan veel verschillende vormen aannemen. Hij kan zo vlak zijn als een parkeerplaats of bezaaid liggen met grote keien. Andere gematigde riffen vormen zich op klippen en randen van het continentaal plat.
Deze natuurlijke riffen worden aangevuld door kunstmatige riffen: van oude scheepswrakken tot bewust afgezonken bouwsels als betonnen pijpen, brugpijlers en uit de vaart genomen sleepboten, aldus Martore, die leidinggeeft aan een door de staat opgezet programma voor kunstmatige riffen.
Natuurlijke rotsachtige riffen voor de kust van North Carolina hebben grotendeels dezelfde functie als koraalriffen in de tropen. Maar anders dan hun tropische verwanten, die zijn gebouwd op fundamenten die door levende koralen zijn gecreëerd, bestaat de ondergrond van riffen op gematigder breedten uit rotsen of ander niet-levend materiaal. Die rotsbodem kan veel verschillende vormen aannemen. Hij kan zo vlak zijn als een parkeerplaats of bezaaid liggen met grote keien. Andere gematigde riffen vormen zich op klippen en randen van het continentaal plat.
Deze natuurlijke riffen worden aangevuld door kunstmatige riffen: van oude scheepswrakken tot bewust afgezonken bouwsels als betonnen pijpen, brugpijlers en uit de vaart genomen sleepboten, aldus Martore, die leidinggeeft aan een door de staat opgezet programma voor kunstmatige riffen.
Hoewel de populariteit van kunstmatige riffen in de afgelopen jaren is gegroeid, bestaat het idee natuurlijk al veel langer. Sinds de mens begon aan het verkennen van de wereldzeeën (en daarbij schepen verloor), zijn er al kunstmatige riffen per ongeluk gevormd. In de negentiende eeuw lieten vissers doelbewust boomstammen in rivieren afzinken om habitats voor vissen te creëren die ze wilden vangen. Volgens Martore werden de meeste kunstmatige riffen tot voor kort juist met het oog op de visserij gecreëerd.
“Kunstmatige riffen werden afgezonken zodat de mens op deze plekken kon vissen,” legt Martore uit. “Het is pas sinds kort dat we kunstmatige riffen voor andere doeleinden zijn gaan creëren.”
De kunstmatige riffen van vandaag zijn veel meer dan een paar wrakstukken in zee. Onderzoekers kunnen constructies ontwerpen en bouwen die voor specifieke groepen vissen in bepaalde levensstadia zijn bestemd. Voor andere kunstmatige riffen kunnen ze afgedankte spullen gebruiken die aan het einde van hun levenscyclus op land zijn gekomen, zoals verroeste auto’s en militaire voertuigen. Nadat het schroot grondig is schoongemaakt en ontdaan van alle chemicaliën die het zeeleven kunnen schaden of het milieu kunnen belasten, levert het zeer efficiënte riffen op.
Ook de locatie is van belang. Wetenschappers laten deze kunstmatige bouwsels niet zomaar ergens afzinken. Kunstmatige riffen vormen de beste habitats voor vissen als ze ver van natuurlijk gevormde riffen liggen.
“Het kunnen oases in een woestijn zijn,” zegt Taylor.
Bezoekers van ver
Op basis van informatie van recreatieduikers en onderzoekers weten wetenschappers al geruime tijd dat vissoorten kunstmatige riffen als plaatselijke habitats gebruiken. Maar ze wisten niet of deze bouwsels ook geschikt zouden zijn als ze aan de rand van of zelfs buiten het natuurlijke verspreidingsgebied van de beoogde vissoorten zouden liggen. Samen met hun collega’s bestudeerden Paxton en Taylor dertig kunstmatige riffen voor de kust van North Carolina. Ze doken naar de zeebodem, plaatsten daar een meetlint en telden vervolgens alle vissen die het meetlint passeerden. Tussen 2013 en 2015 herhaalden ze hun metingen elk jaar viermaal, om ook seizoensgebonden veranderingen te kunnen registreren.
Tijdens haar eerste duiken werd Paxton verrast door het brede scala van tropische vissoorten op de riffen.
“Ik zag koraalvlinders en engelvissen. Ik dacht: ‘Is mijn masker soms beslagen?’” zegt Paxton. “Maar ik zag het goed.”
Terug in het laboratorium analyseerden de onderzoekers hun gegevens, waaruit bleek dat tropische en subtropische vissen – waaronder soorten die bij recreatieve duikers en snorkelaars geliefd zijn, zoals de blauwe rifbaars, het paarse wormvisje, de vermiljoensnapper en de barjack – allemaal goed gedijden op de kunstmatige riffen van North Carolina. Opmerkelijk was ook dat de vissen de voorkeur gaven aan dieper gelegen riffen, tussen de 25 en 35 meter onder de zeespiegel.
Paxton en Taylor kunnen niet precies zeggen waarom tropische vissen het liefst bij diepere riffen rondhangen. Meer onderzoek is nodig om daarvoor een verklaring te vinden. Maar het team denkt dat het zou kunnen gaan om een of andere combinatie van de aanwezigheid van het zoöplankton dat de vissen eten, de structurele gelaagdheid van de kunstmatige bouwsels in vergelijking tot natuurlijke riffen, en het feit dat dieper gelegen riffen niet ver van de warme Golfstroom langs het continentaal plat liggen.
Maar wat de oorzaak ook is, de aanwezigheid van deze riffen kan volgens de onderzoekers talloze kwetsbare zeedieren helpen door als waardevolle toevluchtsoorden te dienen terwijl deze soorten hun verspreidingsgebied geleidelijk aan richting de beide polen verleggen.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
