De Himalaya is het gebergte waarin niet alleen de hoogste berg ter wereld ligt (de Mount Everest, met 8848 meter), maar waar zich ook de op twee na grootste reservoirs aan sneeuw en ijs op aarde bevinden, na de Zuidpool en de Noordpool. Uit een eerste volledig overzicht van de ijsmassa’s in dit afgelegen gebied blijkt nu dat de gletsjers van de Himalaya tussen 2000 en 2016 miljarden tonnen ijs zijn kwijtgeraakt, een volume dat gelijkstaat aan een laag van een halve meter ijs per jaar.
Dat is tweemaal zoveel dan de hoeveelheid aan gesmolten ijs die tussen 1975 en 2000 werd gemeten en het maakt duidelijk dat het tempo van afsmelting toeneemt naarmate de temperaturen in het gebied stijgen. Het is ook slecht nieuws voor de reservoirs aan opgeslagen ijs en sneeuw, die honderden miljoenen mensen in stroomafwaartse gebieden van Azië van zoetwater voorzien.
Het is de eerste keer dat de gletsjers van de Himalaya over een periode van veertig jaar zo uitgebreid zijn onderzocht, zegt hoofdauteur Joshua Maurer van het Lamont-Doherty Earth Observatory van de Columbia University. Het onderzoek werd gisteren in het tijdschrift Science Advances gepubliceerd.
“Onze studie toont een robuust signaal van gletsjersmelting in verband met stijgende temperaturen als gevolg van de klimaatverandering,” zegt Maurer. Hij schat dat in de afgelopen veertig jaar een kwart van al het ijs in deze regio is gesmolten.
De gemiddelde temperatuur in het gebied is vergeleken met de periode van 1975 tot 2000 met één graad Celsius gestegen, zo blijkt uit temperatuurgegevens van grondstations. De onderzoekers berekenden hoeveel sneeuw en ijs die als gevolg van de stijgende temperaturen waarschijnlijk zal smelten en bevestigden dat een stijging van één graad genoeg was om zo’n omvangrijk verlies aan ijsmassa te veroorzaken.
“Een verandering van één graad Celsius is enorm,” zegt Joerg Schaefer, professor aan het Lamont-Doherty Earth Observatory van de Columbia University en medeauteur van het nieuwe onderzoek. “Halverwege de vorige ijstijd lag de gemiddelde temperatuur slechts drie graden Celsius lager dan nu,” zegt hij.
Bespioneren van gletsjerijs
Aanwijzingen dat het gletsjerijs in de Himalaya als gevolg van de stijgende temperaturen afneemt, zouden veel minder duidelijk zijn geweest als het gebied niet tussen 1973 en 1980 zou zijn gefotografeerd door Amerikaanse spionagesatellieten, om precies te zijn door de KH-9 Hexagon. De vrijgegeven foto’s uit die periode werden verwerkt tot 3D-modellen waaruit het ruimtelijk volume van de gletsjers in de jaren zeventig van de vorige eeuw kon worden afgeleid. Die gegevens werden vervolgens vergeleken met recentere en geavanceerde satellietbeelden van de NASA, waaruit de veranderingen in het volume van het ijs over die periode bleek. De onderzoekers konden de veranderingen in de afgelopen veertig jaar van 650 van de grootste gletsjers meten, die tezamen zo’n 55 procent van de ijsmassa in het gebied vertegenwoordigen.
De gletsjers in de Himalaya zijn veel minder uitgebreid bestudeerd dan die op Groenland, omdat het hooggebergte voor onderzoekers een van de gevaarlijkste gebieden op aarde is, zowel in fysieke als politieke zin, zegt Maurer. De Himalaya strekt zich over een afstand van ruim 2400 kilometer uit in delen van India, Pakistan, Afghanistan, China, Bhutan en Nepal.
De massa’s aan sneeuw en ijs in het gebied voeden de machtige rivieren van Azië met smeltwater, waaronder de Indus, de Jangtsekiang, de Ganges en de Brahmapoetra. In de studie werd niet gekeken naar aangrenzende gebergten in Azië, zoals de Pamir, de Hindoekoesj of de Tiensjan, maar uit andere studies komt naar voren dat gletsjers ook daar in hoog tempo afsmelten.
Daardoor is de afvoer van smeltwater inmiddels 1,6-maal groter dan als de gletsjers stabiel zouden zijn, wat leidt tot seizoensgebonden overstromingen en de vorming van talloze gletsjermeren met het risico op rampzalige stortvloeden als gevolg van de doorbraak van natuurlijke dammen. In mei 2012 kwamen bij zo’n doorbraak in de buurt van de stad Phokhara in Nepal ruim zestig dorpelingen om het leven en werden huizen en voorzieningen weggespoeld.
Smelten van binnenuit
Gezien de grote aantallen mensen die afhankelijk zijn van de waterkracht en irrigatie die door smeltwater van gletsjers worden verkregen, is de nieuwe studie tegelijkertijd van groot belang en zeer verontrustend, zegt Duncan Quincey, een glacioloog van de University of Leeds in Groot-Brittannië die in de Himalaya onderzoek doet.
Tijdens zijn onderzoeksproject, met de naam EverDrill, boort Quincey met sondes in de Nepalese Khumbu-gletsjer om de interne ijstemperaturen bij te houden. De gegevens van EverDrill laten zien dat ook het binnenste van de gletsjer opwarmt en dat een groot ijsvolume waarschijnlijk het smeltpunt is genaderd, zegt Quincey.
Zonder een aanzienlijke verlaging van de CO2-uitstoot als gevolg van het verbruik van fossiele brandstoffen in 2100 zou de Himalaya weleens 66 procent van zijn ijsmassa kunnen verliezen, aldus een omvangrijk rapport waarin ruim tweehonderd gegevens van de afgelopen vijf jaar bijeen werden gebracht.
“Door de opwarming van de aarde zijn we op weg om deze ijzige, met gletsjers bezaaide berggebieden in minder dan een eeuw voorgoed te veranderen (...) in kale rotsen,” zei Philippus Wester van het International Center for Integrated Mountain Development in een persverklaring.
Slinkende watervoorraad
Zo’n achthonderd miljoen mensen zijn deels afhankelijk van het seizoensgebonden smeltwater van de gletsjers in de Himalaya, dat wordt gebruikt voor de irrigatie van akkers, waterkracht en drinkwater. Voorlopig lijkt de hoeveelheid smeltwater in het warme seizoen door de versnelde afsmelting juist toe te nemen, maar wetenschappers waarschuwen ervoor dat die watertoevoer zal afzwakken naarmate de gletsjers aan volume inboeten.
“Azië wordt geconfronteerd met een ramp van ongekende omvang op basis van hittegolven en de vermindering van de smeltwatertoevoer vanuit de Himalaya,” zegt Schaefer van de Columbia University. “We hebben een maatschappelijk ontwaken nodig en moeten een aanzienlijk deel van onze economie inzetten ter voorkoming van de rampzalige risico’s waarmee we te maken zullen krijgen.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
