De fauna op Madagaskar is uniek. Door de geïsoleerde ligging van het eiland zijn ongeveer 95 procent van de zoogdieren en 98 procent van de reptielen er endemisch. Van maki’s als het vingerdier tot de bijna duivelachtige bladstaartgekko: stuk voor stuk vind je ze nergens anders dan op Madagaskar. Hoe de bonte verzameling aan unieke wilde dieren op Madagaskar zich precies heeft ontwikkeld, is lang onderwerp van discussie geweest. Maar inmiddels heeft de wetenschap antwoorden.
Voorouders op het vasteland
Wat blijkt? De voorouders van Madagaskars bijzondere diersoorten zouden weleens een oceaanreis kunnen hebben gemaakt waar Robinson Crusoe zijn hoed voor afneemt. Een stelling die, hoe intrigerend ook, direct nieuwe vragen opwerpt, aldus Matthew Borths, fossielenconservator van het Lemur Center aan de Duke University in de Amerikaanse staat North Carolina. ‘Dat dieren drijvend op zee kunnen overleven, lijkt zeer onwaarschijnlijk,’ zegt hij. ‘Zo’n zeereis zou voor een mens al een enorme uitdaging zijn, laat staan voor een dier.’
Toch vertonen de genetische gegevens van moderne Malagassische soorten gelijkenissen met de fossielen van hun voorouders van het Afrikaanse vasteland. De meeste gewervelde landdieren die nu op Madagaskar leven, moeten dus de oceaan zijn overgestoken, zo luidt de conclusie in het onderzoek dat in mei 2023 werd gepubliceerd in het wetenschappelijke journal Biological Reviews. Maar hoe?
Is een oversteek naar Madagaskar wel realistisch?
Met gigantische vlotten, aldus coauteur Jason Ali, geofysicus aan de Universiteit van Hongkong. Reptielen, amfibieën en zoogdieren zouden op losgeraakte stukken vegetatie van het Afrikaanse vasteland naar Madagaskar zijn gedreven: een reis die zo’n dertig tot 35 dagen in beslag nam. Onwaarschijnlijk? Jazeker, aldus Ali.
Maar niet onmogelijk, legt hij uit. ‘Ook als iets statistisch gezien bijna onhaalbaar lijkt, wordt het in de loop van de tijd steeds waarschijnlijker dat een poging toch een keer slaagt. Bedenk maar eens: als je vijf miljoen jaar lang zou dobbelen, gooi je vanzelf een keer tien zessen achter elkaar.’
Drijven op een vlot van planten
Hoewel ook uit het onderzoek blijkt dat een handvol van Madagaskars diersoorten het eiland al bewoont sinds het 81 miljoen jaar geleden van het Indische subcontinent afsplitste, heeft de overgrote meerderheid dus voorouders met zeebenen.
Waarschijnlijk is de stamvader van de moderne maki nog een stuk kleiner zijn geweest dan zijn moderne nageslacht, wat zijn overlevingskansen op het vegetatievlot zal hebben vergroot. Reptielen zoals schildpadden zouden zelfs zónder vlot de Straat van Mozambique zijn overgestoken, aldus Ali. Waar zo’n schild al niet goed voor is.
Video van een vegetatievlot
En niet alleen Madagaskars bewoners hebben een maritieme ontstaansgeschiedenis, aldus Borths. Er zijn ook dieren die de nog veel langere oversteek van Afrika naar Zuid-Amerika hebben gemaakt. ‘Je moet dan ook niet onderschatten hoe groot die vlotten moeten zijn geweest,’ zegt de conservator, verwijzend naar een video van een enorme klomp vegetatie die over het Panamakanaal drijft (hieronder te zien). ‘Daar had met gemak een aap op kunnen zitten!’
De vegetatievlotten die Madagaskars maki’s naar hun nieuwe thuisland hebben geschipperd, zullen waarschijnlijk begroeid zijn geweest met vruchthoudende planten of andersoortig voedsel, en zullen precies genoeg regenwater hebben vastgehouden. ‘De biodiversiteit op Madagaskar is dus eigenlijk te danken aan willekeur,’ zegt Borths, ‘en aan de organismen die zich daaraan onwillekeurig wisten aan te passen.’
