De klimaatcrisis is van zo’n overweldigende orde dat individuele acties soms zinloos lijken. Want draagt ledverlichting installeren of korter te douchen nu werkelijk aan het tegengaan van de smelt op de polen?
Om toch enigszins inzicht te krijgen in je persoonlijke impact op het klimaat, is CO₂-voetafdruk veelal het toverwoord. Online zijn talloze calculatoren te vinden waarmee je bijvoorbeeld je autogebruik, dieet en douchegewoonten invoert om zo je eigen voetafdruk te berekenen. Maar op dat systeem komt steeds meer kritiek. En een van de grootste critici is klimaatjournalist Emma Pattee. Haar alternatief voor de ‘tijdrovende, beperkte en door de olie-industrie zelf bedachte’ CO₂-voetafdruk? Je persoonlijke klimaatschaduw.
Wat is er mis met het idee van een CO₂-voetafdruk?
Het berekenen van je CO₂-voetafdruk legt de nadruk op individuele acties. De – doorgaans veel grotere – impact van vervuilende industrieën of de rol van de overheid blijft zo buiten schot. Critici als Pattee benadrukken dat de CO₂-voetafdruk bedacht is door de olie-industrie zélf (door Britse oliereus BP) om de verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis en het oplossen ervan af te schuiven op de consument.
Het stuitte Pattee tegen de borst.‘ Een groot deel van onze CO₂-voetafdruk wordt veroorzaakt door krachten of factoren waar we geen controle over hebben,’ meent ze. ‘De indeling van steden, beschikbare infrastructuur of überhaupt al waar je geboren wordt – daar heb je simpelweg geen invloed op.’
Wat is je klimaatschaduw?
Pattee beschrijft het concept als volgt: ‘Je klimaatschaduw is als je echte schaduw. Overal waar je gaat, gaat hij ook. Niet alleen je airconditioning en benzineverbruik van je auto tellen mee, maar eveneens je stemgedrag, hoeveel kinderen je hebt of wilt, waar je werkt, hoeveel je over klimaatverandering praat en of daaruit urgentie, apathie of ontkenning spreekt.’
En waar je CO₂-voetafdruk krimpt als je bijvoorbeeld zonnepanelen op je dak plaatst, groeit je klimaatschaduw wanneer je met je buren babbelt over je duurzame keuzes of dilemma’s. En levert het plaatsen van zonnepanelen een grotere schaduw op, omdat het én duurzame energie oplevert én je omgeving inspireert. Uit studies blijkt namelijk dat wanneer een buurtbewoner zonnepanelen plaatst, omwonenden automatisch ook eerder geneigd zijn hetzelfde te doen.
In andere woorden: in plaats van puur te kijken naar je individuele acties en gedrag, groeit jouw klimaatschaduw wanneer je anderen inspireert mét die acties en dat gedrag. Hoe groter de schaduw, hoe groter de positieve impact van het individu op de planeet.
Klimaatschaduw een vaag concept? Dat klopt
Klinkt het idee van je klimaatschaduw je wellicht nog wat vaag in de oren? Dat klopt ook wel. Pattee pleit bewust niet voor een soort van klimaatschaduwscorekaart: ‘Het is meer een spiritueel, moreel concept om te kunnen reflecteren op ons gedrag, over hoe we ons leven kunnen leiden in tijden van een ongekende klimaatcrisis, met oog voor onszelf én elkaar.’
Sommige milieuactivisten beweren dat de CO₂-afdruk weliswaar onvolmaakt is, maar op z’n minst een raamwerk biedt om duurzamere keuzes te kunnen maken. En een van de twee concepten niet per se beter is, maar eerder complementair aan de ander.
Volgens Pattee bouwt het concept van een klimaatschaduw echter vooral een brug tussen diegene die individuele actie voorstaan en diegenen die menen dat individuele actie zinloos is. ‘Dat lijken misschien twee groepen, maar zo zie ik het niet. Ze willen uiteindelijk allebei hetzelfde. En hoe mooi is het dat jouw impact groter kan zijn dan je je kunt voorstellen?
