Na enkele langverwachte zonnige dagen afgelopen week moeten we er ook vandaag weer aan geloven: de regen is terug van nauwelijks weggeweest. 2023 was voor Nederland het natste jaar sinds het begin van de metingen in 1906. In België werd een dergelijk record niet gebroken, al viel hier ook zo’n tweehonderd millimeter neerslag meer dan normaal. Waar hebben we deze extreme hoeveelheid regen aan te danken? En bovenal: moeten we ons in de toekomst voorbereiden op meer van dit soort natte jaren?

Waarom regende het dit najaar zo veel?

Niet per se, zo stelt klimaatexpert Peter Siegmund van het KNMI. Om de extreme neerslag van de afgelopen maanden te verklaren, moet je verschillende factoren in overweging nemen, legt hij uit.

‘Allereerst hebben we een bijzonder lange tijd te maken gehad met een westenwind uit zee,’ zegt hij. ‘In het najaar is de Atlantische Oceaan nog warm van de zomer, met meer verdamping tot gevolg. Die waterdamp stijgt op, koelt af, en komt als regen weer naar beneden. Dat het in de herfst veel regent als de wind uit zee komt, is dus normaal. Dit jaar hadden we bovendien de pech dat de straalstroom (een gordel van hoge windsnelheden in de atmosfeer, red.) zich lange tijd direct boven Nederland bevond. Tel daar een extra warme Atlantische Oceaan bij op, en je eindigt met een absurd nat jaar als dit.’

Zonnigste maand, natste jaar

Met 1152 millimeter gemiddelde neerslag op de teller viel er in 2023 driehonderd millimeter meer regen dan normaal is in Nederland. Zeker gezien de juist zeer droge maanden februari en juni van afgelopen jaar – met juni zelfs als zonnigste maand ooit gemeten – is het dus bijzonder dat 2023 desondanks een recordverbreker is geweest.

‘Dat we zo’n zonnige zomer hebben gehad, met juni als voornaamste aanjager, heeft de Atlantische Oceaan warmer en de herfst dus nog natter gemaakt,’ zegt Siegmund. ‘Maar het verklaart niet alles. De Atlantische Oceaan was dit jaar warmer dan normaal. Hoe dat komt, weten we niet precies.’

Extreme neerslag door klimaatverandering?

Of klimaatverandering daarbij een rol heeft gespeeld? ‘Je kunt ’m bovenop de stapel van mogelijke oorzaken leggen,’ zegt Siegmund. ‘Maar de absolute boosdoener is het niet. In onze modellen zien we dat klimaatverandering ervoor zorgt dat de winterneerslag toeneemt en de zomerneerslag afneemt. Slecht nieuws natuurlijk, maar toch: kijk je naar de neerslag op jaarbasis, dan heffen die twee elkaar dus voor een deel op.’

Om de invloed van klimaatverandering te kunnen meten, kun je beter naar de neerslag per seizoen kijken, zegt Siegmund. ‘Maar zelfs dan zien we dat het in onze klimaatmodellen om een veel kleinere toename gaat dan we de afgelopen maanden hebben gezien. Had deze herfst in een kouder klimaat plaatsgevonden, dan was er net wat minder regen gevallen. Maar ook dan extreem veel.’