Wereldwijd zijn er ongeveer 12.000 booreilanden. Alleen al in de Noordzee staan er zo’n 600, waarvan ruim 10 procent inmiddels niet meer wordt gebruikt.

De komende jaren zullen nog veel meer booreilanden in onbruik raken: ze zullen droogvallen of niet langer winstgevend zijn. Wat gebeurt er met de enorme constructies die achterblijven in zee?

Een booreiland afbreken is lastig

Het is een flinke uitdaging om een boorplatform veilig uit zee te halen, niet in de laatste plaats vanwege de enorme afmetingen: sommige hebben het formaat van een wolkenkrabber. De ontmanteling kost miljoenen, er moeten enorme putten in de zeebodem worden gedicht, apparatuur moet worden verwijderd en de zeebodem moet herstellen.

Mede daarom gaan er ook geluiden op om de booreilanden te laten staan. Sommige zijn een onderkomen geworden voor zeeleven en dienen als kunstmatige fundering voor koraalriffen. Het maakt de discussie over de toekomst van afgedankte booreilanden alleen maar lastiger: moeten oliebedrijven ze weghalen of laten staan?

Koralen op palen

De palen van de fundering onder water trekken heel wat leven aan. Ongewervelde dieren, zoals mosselen, koraal, zeeanemonen en zeesterren, klampen zich er geregeld aan vast. Zij trekken weer schaaldieren en grotere vissoorten aan. De visstand kan dankzij zo’n nieuw rif weer opbloeien.

Wat ook helpt, is dat veel landen een veiligheidszone van zo’n 500 meter rondom een platform handhaven, waar schepen bijvoorbeeld niet mogen komen. Desondanks is het lastig te zeggen of zeeleven zijn toevlucht zoekt bij booreilanden omdat het een veilige plek is of dat populaties als geheel in aantal toenemen, en dus óók rond booreilanden.

Een studie uit 2023, gepubliceerd in gepubliceerd in vakblad Trends in Ecology and Evolution, leverde geen duidelijk bewijs op of een ongebruikt boorplatform meer schade of voordelen met zich meebrengt. Uit een recenter onderzoek van 39 wetenschappers blijkt dat de meeste achtergebleven platforms een slechte invloed hebben op het milieu, behálve wanneer ze een beschermende leefomgeving vormen voor kwetsbare soorten.

Niet ieder platform is geschikt als rif

Het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Zaken richtte het zogeheten Rigs-to-Reef-programma op om zich te buigen over de toekomst van afgedankte booreilanden. Door inzet van deze organisatie werden sinds de jaren 80 zo’n 600 platforms omgetoverd tot rif.

Maar niet ieder booreiland leent zich hiervoor, bleek uit observaties. Elk platform zal afzonderlijk moeten worden beoordeeld. Niet alleen bestaan er grote verschillen in ontwerp, ook zeestromen, zeediepte en het soort zeeleven dat zich er heeft gevestigd speelt een rol. Een one-size-fits-all-oplossing is er dus niet.

Platforms in de Noordzee

Ook in de Noordzee zijn veel booreilanden te vinden. Een internationale overeenkomst uit 1998 schrijft voor dat deze aan het eind van hun bestaan volledig worden ontmanteld, zonder dat daarbij rekening wordt gehouden met de ecologische gevolgen.

Maar in 2006 ontdekten onderzoekers een bloeiende populatie koraal (Lophelia pertusa) op 13 van de 14 onderzochte olie- en gasplatforms. Waar de biodiversiteit de afgelopen decennia drastisch is afgenomen in de Noordzee, bleek deze bedreigde diersoort als een van de weinige rifbouwende koralen stand te houden.

‘Wanneer je een booreiland weghaalt, is het niet per definitie zo dat je de ecologische staat van die plek enorm verbetert,’ vertelt ecoloog David Paterson van de University of St Andrews in Schotland. ‘Sterker nog: je brengt schade toe doordat je gaat rommelen in een functionerend ecosysteem.’

Lessen voor de toekomst

Intussen wordt er nog volop doorgebouwd op zee. Alleen al in de afgelopen 20 jaar zijn er duizenden windmolens op zee gebouwd, en het einde lijkt nog niet in zicht. Ook die moeten ooit weer ontmanteld worden.

Volgens Paterson kunnen we nu een hoop leren van de olie- en gasindustrie. ‘Hoe reageert het zeeleven op deze bouwwerken? Welke rol spelen ze in het ecosysteem van de oceaan? Het zijn belangrijke vragen die we onszelf moeten stellen bij projecten voor hernieuwbare energie, zoals windmolenparken.’

Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.