Op dinsdag 29 oktober zorgde extreem zware regenval in Spanje voor een enorme ravage en meer dan 200 doden. Vooral Valencia en omstreken werden zwaar getroffen: auto’s dreven door de straten en gebouwen raakten beschadigd. Het was de grootste overstroming in Spanje van de afgelopen eeuw, veroorzaakt door een natuurfenomeen dat DANA wordt genoemd.
Weerfenomeen DANA
DANA is de afkorting van Depresión Aislada en Niveles Altos, oftewel ‘geïsoleerde depressie op grote hoogte’, en wordt ook wel Gota Fría genoemd. ‘Het komt op hetzelfde neer,’ zo stelt Bart Verheggen, klimaatadviseur bij het KNMI. ‘Maar in het Nederlands spreken we vaak van een koudeput of koudeval.’
Het weer in Europa wordt sterk beïnvloed door de straalstroom, een krachtige luchtstroom hoog in de atmosfeer met winden die van west naar oost razen. DANA begint bij een zogenoemde cut-off low, waarbij een lus in die straalstroom afbuigt naar het zuiden. ‘Op een gegeven moment breekt die lus los van die straalstroom. Daarbij neemt het een bel afgesnoerde koude poollucht met zich mee naar het zuiden – vandaar de Engelse naam cut-off low,’ zegt Verheggen.
De koude luchtmassa is zwaarder dan de warme lucht eromheen, waardoor deze naar beneden wil zakken. Tegelijkertijd stijgt de warmere lucht op boven de Middellandse Zee, waar ook Valencia aan grenst. ‘Deze dynamiek creëert een instabiele atmosfeer, wat leidt tot heftige op- en neergaande luchtstromingen.’
De rol van de Middellandse Zee
In de Middellandse Zee speelt de temperatuur van het water een cruciale rol bij zware regenval en weersystemen zoals DANA. ‘Hoe warmer het water, hoe meer waterdamp er zich in de lucht bevindt,’ legt Verheggen uit. ‘De lucht neemt de waterdamp op en gedraagt zich als een soort spons.’
Wanneer deze luchtmassa vervolgens boven land komt en in aanraking komt met de koudeput – de massa met koudere lucht op grotere hoogte – stijgt de warme, vochtige lucht snel op. Die stijgende beweging wordt nog eens versterkt door de bergen. De waterdamp condenseert dan en valt kort erna in de vorm van zware neerslag naar beneden. ‘Net zoals een spons die wordt uitgewrongen, valt er meer regen zodra de warme lucht boven land opstijgt, afkoelt en zich omzet in regen.’
Hoe klimaatverandering de situatie verergert
DANA is geen nieuw verschijnsel. Het komt vooral voor in het najaar, wanneer de temperatuurverschillen groter worden. Hoewel het fenomeen zelf niet uniek is, benadrukt Verheggen dat klimaatverandering het effect wel vergroot. ‘De Middellandse Zee is al 1 à 2 graden warmer dan normaal. Hoe warmer het water, hoe meer vocht verdampt, en hoe meer water de lucht vasthoudt.’
Daarnaast speelt droogte een grote rol in het versterken van de gevolgen. Door klimaatverandering droogt de bodem in Spanje steeds verder uit. ‘Als de grond barsten vertoont door droogte, kan regenwater moeilijk worden opgenomen,’ legt Verheggen uit. ‘Dit werkt hetzelfde als bij een potplant die lang geen water heeft gekregen: het water loopt er direct doorheen zonder goed te worden opgenomen. De neerslag kan door die scheuren niet goed in de grond trekken.’
Ontbossing versterkt bovendien de gevolgen van hevige neerslag. Normaal gesproken kunnen bomen en begroeiing bijdragen om regenval in de grond vast te houden. ‘Maar in het achterland van Valencia, waar veel bossen zijn gekapt, stroomt het water direct naar beneden. Dit maakt de situatie alleen maar ernstiger.’
Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang wekelijks de favoriete verhalen van de redactie in je mail.
