Soms bevindt een hoofdstad zich simpelweg niet meer op de juiste plek. Overvolle steden, klimaatproblemen of strategische keuzes kunnen regeringen ertoe bewegen hun machtscentrum te verhuizen – meer dan eens door een compleet nieuwe stad te bouwen. Van het toekomstige Nusantara in Indonesië tot het inmiddels alweer bijna historische Brasília in Brazilië: de onderstaande zeven landen kozen voor een frisse start.
1. Indonesië: van Jakarta naar Nusantara
De eerste hoofdstadsverplaatsing in deze lijst gaat niet over het verleden, maar over de nabije toekomst. In 2019 maakte de Indonesische regering bekend de hoofdstad te verplaatsen naar een nieuw te bouwen stad op Kalimantan, het Indonesische deel van het eiland Borneo. Die stad draagt de naam Nusantara, wat ‘archipel’ betekent.
Al sinds de Indonesische onafhankelijkheid in 1949 is Jakarta de hoofdstad. Daar komt op korte termijn dus een einde aan. Een belangrijke reden zijn de hevige verkeersopstoppingen die de miljoenenstad nagenoeg onwerkbaar maken.
Leestip: Deze 5 steden werden helemaal bedacht achter de tekentafel
Een andere, nogal cruciale reden is dat Jakarta door bodemdaling op den duur onder water komt te staan. Tijdens het regenseizoen heeft de stad al regelmatig te kampen met hevige overstromingen. Nusantara moet de oplossing bieden voor deze problemen. Het project kost naar schatting 32 miljard euro en moet in 2045 afgerond zijn. De verwachting is dat de titel van hoofdstad binnen enkele jaren officieel wordt overgedragen.
2. Egypte: Caïro naar New Administrative Capital
Een vergelijkbare transitie vindt plaats in Egypte. Het Noord-Afrikaanse land bouwt in hoog tempo een New Administrative Capital (NAC) ruim 40 kilometer ten oosten van de huidige hoofdstad Caïro. In 2050 zal de nieuwe stad zo’n 6,5 miljoen inwoners tellen.
De bouw van een nieuwe hoofdstad is volgens de Egyptische autoriteiten nodig omdat Caïro dichtslibt. De stad heeft al twintig miljoen inwoners en is een van de snelst groeiende steden ter wereld. Daarnaast moet NAC volgens president Abdel Fatah al-Sisi de grootsheid van het nieuwe Egypte weerspiegelen.
Leestip: Hoe werden de piramiden van Giza gebouwd?
In 2015 werd begonnen met de werkzaamheden. Sindsdien wordt er volop gebouwd in het woestijnzand. Een groot deel van het zakencentrum werd in 2023 opgeleverd, inclusief het hoogste gebouw van het Afrikaanse continent. Ook het parlement, ambassades en ministeries zijn er al te vinden.
3. Myanmar: van Yangon naar Naypyidaw (2005)
In 2005 veranderde Myanmar de hoofdstad van Yangon naar het 230 kilometer noordelijker gelegen Naypyidaw, wat ‘koninklijke stad van de zon’ betekent in het Birmaans.
In 2002 werd begonnen met de bouw van de nieuwe hoofdstad en in november 2005 begon het leger met de verhuizing van de ministeries. Naypyidaw is verdeeld over allerlei zones, zoals een residentiële, ministeriële en internationale. In de militaire zone hebben de wegen acht rijstroken, zodat vliegtuigen er in noodsituaties kunnen landen.
De officiële verklaring voor de verplaatsing was dat Yangon te druk en te dichtbevolkt raakte. Daarnaast wordt algemeen aangenomen dat de nieuwe locatie is gekozen vanwege de centralere en strategischere positie binnen het land. Zo grenst Naypyidaw aan Shan, Kayah en Kayin – van oudsher instabiele regio’s.
4. Kazachstan: van Almaty naar Astana (1997)
Astana – letterlijk vertaald ‘hoofdstad’ – is sinds 1997 de hoofdstad van Kazachstan. Daarmee nam het de eretitel over van Almaty, dat met ruim twee miljoen inwoners nog altijd dubbel zo groot is. Toch staat Astana vol met megalomane gebouwen die moeten laten blijken dat dit wel degelijk de hoofdstad is.
Er gaan meerdere theorieën rond over de beweegredenen voor de verplaatsing. De eerste is om meer grip te hebben op het hoofdzakelijk door Russen bewoonde noorden van het land. De tweede is de keuze voor een locatie die verder af ligt van de grens met China.
Leestip: De bijzondere postcommunistische architectuur in de voormalige Sovjet-Unie
Een derde is dat president en ‘stichter der natie’ Noersoeltan Nazarbajev in de voetsporen wilde treden van Atatürk – de grondlegger van de huidige republiek Turkije. Atatürk verplaatste de Turkse hoofdstad in 1923 van Istanboel naar Ankara.
Op 22 maart 2019 werd de stad hernoemd tot Nur-Sultan, ter ere van de gelijknamige president die op diezelfde dag aftrad. Hij was de hoogste leider van Kazachstan sinds het land onafhankelijk werd in 1991. Op 13 september 2022 besloot de nieuwe president Kassim-Zjomart Tokajev de naamswijziging terug te draaien.
5. Nigeria: van Lagos naar Abuja (1991)
In 1976 werd besloten dat de hoofdstad van Nigeria niet langer Lagos zou zijn. Er werd een nieuwe locatie gekozen meer in het centrum van het land. Daar ontstond vervolgens een geplande stad: Abuja. Dat werd uiteindelijk pas officieel de hoofdstad in 1991.
Hoewel Abuja tussen 2000 en 2010 de snelst groeiende stad ter wereld was, wonen er tegenwoordig ‘slechts’ 1,5 miljoen mensen. Dat staat in schril contract met voorganger Lagos, tegenwoordig de snelst groeiende metropool op aarde. Geschat wordt dat hier inmiddels meer dan 21 miljoen mensen wonen.
6. Brazilië: van Rio de Janeiro naar Brasília (1960)
In 1960 besloot de Braziliaanse president Juscelino Kubitschek om de hoofdstad te verplaatsen van Rio de Janeiro naar een compleet nieuwe stad op een centraler gelegen locatie: Brasília. Een belangrijk doel was de economische ontwikkeling van het Braziliaanse achterland. Ook hoopte Kubitschek de nationale trots nieuw leven in te blazen door een moderne stad te bouwen en zijn volk te verenigen.
Leestip: Op het Slangeneiland in Brazilië wemelt het van de dodelijke adders
Brasília werd gebouwd in slechts duizend dagen, naar ontwerp van Lúcio Costa. Het stedenbouwkundig plan heeft de vorm van een vliegtuig, te zien op de foto bovenaan dit verhaal. Aan de centrale boulevard liggen alle regeringsgebouwen, dwars daarop staan de twee vleugels met grote woonblokken. De stad werd verder verdeeld in blokken voor specifieke sectoren, zoals hotels, banken en ambassades.
Net als veel andere geplande steden wordt Brasília vaak bekritiseerd vanwege zijn architectuur en ruimtelijke indeling. Voor veel inwoners is Brasília dan ook niet meer dan een werkstad. Uitzondering daarop vormt de zondag: dan zijn de hoofdwegen verboden voor auto’s en wordt er volop gefietst.
7. Nederland: van Den Haag en Utrecht naar Amsterdam (1806-1808)
Al sinds 20 april 1808 is Amsterdam de hoofdstad van Nederland. Maar wist je dat twee andere steden in de Franse tijd kortstondig zijn voorgegaan?
Napoleon voegde de toenmalige Bataafse Republiek in 1806 aan zijn Franse Keizerrijk toe, en schoof vervolgens zijn broer Lodewijk Napoleon naar voren als koning. Lodewijk Napoleon verbleef korte tijd in hoofdstad Den Haag, maar scheen de zeelucht er niet prettig te vinden.
Hij vertrok naar Utrecht, bouwde er een paleis en zo werd deze stad in 1808 ongeveer een halfjaar lang de hoofdstad van Nederland. Maar ook hier was Lodewijk Napoleon niet tevreden: hij vond de stad te klein. Later dat jaar vestigde hij zich daarom in het Paleis op de Dam, waarna ook de regering volgde.
Uiteindelijk werd de status van Amsterdam pas in 1983 als hoofdstad verankerd in de Grondwet. Na het vertrek van de Fransen werd het landelijk bestuur weer verplaatst naar Den Haag. En zo is Nederland aan de bijzondere status gekomen waarbij de nationale regering niet in de hoofdstad zetelt.
Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!
