National Geographic staat de hele maand juni in het teken van #STOPMETPLASTIC. Zo vestigen we de aandacht op de plasticsoep in oceanen en het overmatige gebruik van wegwerpplastic. Lees meer over wat jijzelf kunt doen om het gebruik van wegwerpplastic te verminderen.

Is biologisch afbreekbaar plastic dé oplossing in een wereld die lijkt te worden overspoeld door plastic afval dat maar niet verdwijnt? Waarschijnlijk niet. Maar het is ingewikkeld. We weten nog steeds niet wat ‘biologisch afbreekbaar’ eigenlijk precies betekent. Bovendien: sommige kunststoffen die zijn gemaakt van aardolie zijn wel afbreekbaar, terwijl sommige ‘bioplastics’ op plantaardige basis dat juist niet zijn.

Biologisch afbreekbaar plastic bestaat al sinds eind jaren tachtig. Het leek zo mooi: het plastic zou vanzelf verdwijnen nadat het was weggegooid, zoals blaadjes op de bosgrond worden afgebroken door schimmels en micro­organismen. Maar biologische afbraak bleek niet te werken in de donkere, zuurstofarme omgeving van een vuilstort of in koud oceaanwater. Je kunt het plastic ook niet op je composthoop gooien: voor afbraak is een industriële composteerder van 55 °C nodig. Veel industriële composteerders accepteren alleen plastic dat aan bepaalde eisen voldoet en dat geen deeltjes achterlaat die schadelijk zijn voor het milieu of de volksgezondheid. Als je bepaalde afbreekbare kunststoffen combineert met recyclebaar plastic, lukt recyclen mogelijk niet meer.

In 2015 concludeerde het Milieuprogramma van de VN dat biologische afbraak geen realistische oplossing is: er komt niet minder plastic door in de zee en het is niet minder schadelijk voor zeedieren. Volgens het rapport kan het etiket ‘biologisch afbreekbaar’ zelfs tot extra vervuiling leiden. Alsof je zulk materiaal ongestraft kan wegwerpen.

Er wordt hard naar oplossingen opgezocht. Jenna Jambeck van het New Materials Institute van de University of Georgia gebruikt door micro­organismen gemaakte polymeren voor verpakkingsmateriaal dat, hoopt ze, goed is te composteren en in zee wordt afgebroken. Ze wil het als eerste toepassen in chipszakken.

Het Britse bedrijf Polymateria pakt het anders aan. Het ontwikkelt chemische additieven om elk type plastic, biologisch of synthetisch, sneller biologisch af te breken, en het wil de ‘Tesla’ van het afbreekbare plastic worden. Volgens directeur Niall Dunne is het streven een product dat “plastic in harmonie brengt met de biosfeer”.

Het is verre van eenvoudig. Zelfs het beste biologisch afbreekbare plastic verdwijnt niet zomaar, op magische wijze. Een verpakking die stevig genoeg is om een paar liter melk te dragen, kan nu eenmaal niet zo snel verteren alsof het van papier is. Een afgedankte bloempot (een van de experimentele producten waaraan Polymateria werkt) doet er wel twee jaar over om op te lossen, erkent Dunne. Volgens sommige critici is afbreekbaar plastic daarom ook niet het antwoord op het échte probleem: onze wegwerpcultuur.

“Wat is onze boodschap eigenlijk?” vraagt Ramani Narayan, hoogleraar chemische technologie aan Michigan State University. “Gooi maar gewoon lekker weg, het verdwijnt toch vanzelf wel weer?” Volgens hem moeten we naar een “circulaire economie”, waarbij alles wordt hergebruikt en elke vorm van ‘lekkage’ in het milieu onacceptabel is, biologisch afbreekbaar of niet.

Recyclen kan een deel van de oplossing zijn, maar het is zeker niet genoeg. Volgens velen moet vooral het gebruik van wegwerpplastic worden teruggedrongen. De filosofie van zero waste (leven waarbij zo min mogelijk restafval wordt achtergelaten) wordt inmiddels door honderden gemeenschappen wereldwijd omarmd. Zo ook in de vervallen Franse industriestad Roubaix, waar het succes van een burgercampagne laat zien dat ‘zero waste’ meer is dan een gril van rijke progressievelingen.

Sterker nog: het idee lijkt een brede, bijna spirituele aantrekkingskracht te hebben. De Church of England vroeg gelovigen dit jaar in de vastentijd geen plastic verpakkingen en wegwerpspullen te gebruiken. Premier Theresa May heeft supermarkten opgedragen plasticvrije schappen op te zetten waar klanten zelf levensmiddelen kunnen afwegen. Daarnaast kondigde ze een verbod aan op rietjes en wattenstaafjes van plastic, in het kader van een campagne om binnen 25 jaar van plastic afval af te zijn.

Ook China biedt een stimulans om het anders aan te pakken. Bijna dertig jaar heeft het land ongeveer de helft van al het recyclebare plastic in de wereld opgekocht. Maar dit jaar is de invoer bijna volledig gestaakt. Daardoor stapelt het recyclebare afval zich op in de landen waar het wordt geproduceerd. “Die krijgen het probleem dus weer op hun bordje”, zegt Jambeck. “Hopelijk leidt dit tot een meer circulaire economie.”