Wat kunnen we doen om koraal en zeevogels te helpen overleven?

Door de opwarming van de aarde stijgen niet alleen de oppervlaktetemperaturen boven land maar ook die van het zeewater. Hittegolven boven de oceaan komen steeds vaker voor en verstoren relaties die tijdens de evolutie tussen soorten zijn gevormd en ze afhankelijk van elkaar hebben gemaakt.

Bij te hoge temperaturen scheiden koraalpoliepen de algen uit die in hun binnenste leven, waardoor het koraal verbleekt. Als er meerdere van dat soort hittegolven achter elkaar optreden, kunnen koralen zelfs afsterven. Grote scholen vissen wijken uit naar gebieden met gematigder temperaturen, wat weer tot gevolg heeft dat zeevogels die deze vis nodig hebben om er hun kuikens mee te voeden veel verder moeten vliegen vanaf hun lang geleden gevestigde broedplaatsen aan de kust.

De enige duurzame oplossing op langere termijn voor de opwarming van de aarde is om de uitstoot van broeikasgassen aanzienlijk terug te dringen. Maar terwijl we ongeduldig wachten op het sluiten van internationale akkoorden en het in praktijk brengen van efficiënte maatregelen, zijn er ook manieren waarop we nu meteen iets kunnen doen om koralen en zeevogels tegen het opwarmende zeewater te beschermen. In twee onderzoeken die vorige week in het nieuwste nummer van het tijdschrift Science zijn verschenen, worden ze uiteengezet.

Bemoei je met je eigen... rif

Om uit te zoeken waar, wanneer en waarom koralen door hittegolven in zee worden belast, maakten Mary Donovan, conserveringsbiologe aan de Arizona State University, en een groep Amerikaanse collega’s gebruik van gegevens van 223 koraalriffen in de hele wereld die werden verzameld door de organisatie Reef Check, die burger-wetenschappers traint in het bijhouden van de toestand van koraalriffen en kelpwouden. Op grond van enkele van de basisgegevens die door deze vrijwilligers zijn bijgehouden, kon met grote waarschijnlijkheid worden voorspeld waar koraalriffen zouden verbleken of afsterven.

Lees ook: Deze koralen 'eten' liever microplastic dan voedsel

Uit de gegevens blijkt dat zeewier het meest betrouwbare teken van kwetsbaarheid voor hittegolven is: op plekken waar vrijwilligers een overvloed aan zeewieren tussen het koraal observeerden, lag het verlies aan koraal gemiddeld tienmaal zo hoog dan op plekken waar zeewier zeldzaam of afwezig was. Volgens Donovan kunnen sommige bestanddelen in zeewier bij direct contact tot verbleking van het koraal leiden. Ook kunnen ze organische stoffen aan het water afgeven die het zuurstofgehalte ervan doen dalen, wat betekent dat hittegolven een koraalrif zwaarder belasten als er veel zeewier op dat rif groeit.

Ook de aanwezigheid van veel zee-egels op een rif bleek in veel gevallen slecht nieuws te zijn. Eén zee-egel per tien vierkante meter koraalrif is doorgaans prima, zegt Donovan, want deze dieren voeden zich vaak met zeewier. Maar veel grotere aantallen – op sommige plekken kunnen er tien zee-egels per vierkante meter aanwezig zijn – worden in verband gebracht met een grotere afsterving van koralen. “De zee-egels beginnen dan ook aan het koraal zelf te knagen,” zegt zij. De dieren openen het beschermende exoskelet van het koraal om zich met de algen te voeden die in het koraal leven. Uit het nieuwe onderzoek blijkt dan ook dat koraalriffen met veel zee-egels duidelijk kwetsbaarder zijn voor hittegolven.

Hoewel er geen twijfel over bestaat dat de opwarming van de aarde een belangrijke factor is bij koraalsterfte als gevolg van herhaalde verblekingen en hoewel we er volgens Donovan alles aan moeten doen om die opwarming onder controle te krijgen, worden in het nieuwe onderzoek enkele voorstellen gedaan om de schade op meer directe wijze te beperken.

“Een overdadige groei van zeewier kan het gevolg zijn van vervuild water dat vanuit beerputten en septische tanks via het grondwater in zee sijpelt,” zegt zij. “Verontreinigd spoelwater van akkerland en golfbanen kan dezelfde uitwerking hebben.” Het terugdringen van dit soort vervuiling zal zeker bijdragen aan de weerbaarheid van naburige koraalriffen.

Ook het beperken van de vangst van vissen die zich met zeewier voedt, is van belang. Deze benadering wordt bijvoorbeeld toegepast binnen de Kahekili Herbivore Fisheries Management Area voor de kust van het Hawaïaanse eiland Maui, waar de vangst van alle plantenetende vissen aan banden is gelegd. “We werken ook met de plaatselijke bevolking om de visstanden beter te beheren,” zegt Donovan. Volgens haar is een gezonde vispopulatie een goede manier om het aantal zee-egels beheersbaar te houden.

Lees ook: Koraal van Great Barrier Reef herstelt niet snel genoeg

Ook Nancy Knowlton, emeritus-professor in de biologie van koraalriffen en verbonden aan het National Museum of Natural History, vindt dit soort lokale maatregelen van groot belang voor de bescherming van koraalriffen; Knowlton was niet bij het nieuwe onderzoek betrokken. “Ik denk niet dat het behoud van de oceanen goed kan werken als de plaatselijke bevolking geen deel uitmaakt van dat project en niet het gevoel heeft dat haar belangen ermee gediend zijn.”

Voedingsproblemen

Plaatselijke gemeenschappen zijn natuurlijk niet de enige die vis of zelfs maar een flink deel ervan consumeren. De meeste vis wordt gevangen door reusachtige vissersschepen die overal ter wereld actief zijn. In het andere onderzoek dat vorige week in Science verscheen, wordt het lot van zeevogels op het noordelijk en zuidelijk halfrond met elkaar vergeleken. Uit het onderzoek blijkt dat de intensieve commerciële visvangst het leven van zeevogels in een opwarmende wereld veel zwaarder maakt.

Uit 122 datasets van het gemiddeld aantal kuikens dat tussen 1996 en 2018 uit de nesten van 66 verschillende zeevogelsoorten kroop, heeft een internationaal team van wetenschappers kunnen afleiden dat er opmerkelijke verschillen bestaan tussen de beide halfronden. Het gemiddeld aantal jongen per nest dat met succes werd grootgebracht door vogels die zich op z’n minst ten dele met vis voedden, nam op het noordelijk halfrond veel sterker af, een afname die op den duur tot een terugloop van het totaal aantal vogels kan leiden.

“Het noordelijk halfrond warmt sneller op en staat ook onder grotere druk, door menselijke activiteiten als visvangst en vervuiling,” zegt ecoloog William Sydeman van het Farallon Institute in Californië, hoofdauteur van de nieuwe studie. “Daardoor is het op grond van deze gegevens lastig om vast te stellen wat de relatieve bijdrage van deze beide oorzaken [opwarming en menselijke activiteiten] is.” Maar het feit dat vooral zeevogels die zich met vis voeden, worden getroffen, mag blijken dat de visstand de kern van het probleem is. “De meeste vogels die zich met plankton voeden, brengen evenveel kuikens groot als voorheen.”

De klimaatverandering en andere belastende menselijke activiteiten maken het volgens Sydeman voor zeevogels op verschillende manieren moeilijker om de vis te vinden die ze nodig hebben voor het voeren van hun kuikens. Naarmate de wereldzeeën verder opwarmen en vissoorten naar koelere wateren uitwijken, moeten vogels grotere afstanden afleggen tussen hun broedkolonies aan de kust en hun voedergronden. Of ze moeten dieper duiken om vissen in koude waterlagen op grotere diepte te vinden. “Sommige soorten, zoals drieteenmeeuwen, kunnen dat simpelweg niet,” zegt hij.

Lees ook: Reizigers helpen met het herplanten van koraal

Vanwege hun snelle stofwisseling moeten zeevogels volgens Sydeman elke dag de helft van hun lichaamsgewicht aan voedsel vangen om te overleven, en nog meer als ze ook hun kuikens moeten voeren. “Dat maakt ze extra kwetsbaar voor veranderingen in de beschikbaarheid van hun prooi.”

Eet geen vogelvoer

Aangezien de uitwerking van de klimaatverandering op het broedsucces van zeevogels vooral is te wijten aan het feit dat de vogels steeds moeilijker vis kunnen vinden, zullen we iets moeten doen om deze dieren te helpen, zo stellen de onderzoekers in hun studie. Ze roepen op tot het beperken van de reikwijdte en de duur van de commerciële visvangst.

“Met name op het noordelijk halfrond hebben we meer beperkingen nodig om de vogelpopulaties er weer bovenop te helpen,” zegt Sydeman. En “ook op het zuidelijk halfrond neemt de commerciële visvangst toe en moeten we ervoor waken dat we daar niet dezelfde fout maken.”

Op het zuidelijk halfrond baart vooral de visserij op kleinere soorten zorgen, zoals op ansjovis of zelfs het krill dat veel zeevogels aan hun kuikens voeren. “Bij deze vogels draait het allemaal om voedsel,” zegt Sydeman. “Dus moeten we ervoor zorgen dat ze hun prooi blijven vinden, door tijdens het broedseizoen visgronden rond vogelkolonies te sluiten, in een tijd dat ze de vis écht nodig hebben.”

Bemoedigende voorbeelden van zo’n aanpak zijn gebieden in de Noordzee waar commerciële visvangst is verboden, zodat drieteenmeeuwen meer kuikens kunnen grootbrengen. En de bedreigde zwartvoetpinguïn, de enige pinguïnsoort in Afrika en daarmee een visetende soort op het zuidelijk halfrond, lijkt te profiteren van een lokaal verbod op de zegenvisserij op sardien en ansjovis – zijn favoriete voedsel – rond broedkolonies.

“Een bescheiden verbetering in het broedsucces kan over een langere periode veel uitmaken,” zegt Sydeman. “Maar in dit geval moet er meer gebeuren, aangezien het niet goed gaat met deze pinguïns.”

Naast lokale vangstbeperkingen rond broedkolonies, die vaak maar voor een tijdje gelden, pleiten Sydeman en zijn collega’s voor de instelling van zeereservaten, waar zeedieren het hele jaar door een toevluchtsoord en meer dan voldoende voedsel kunnen vinden.

Volgens Knowlton zou hetzelfde moeten gelden voor koraalriffen, een aanpak die overigens ook gunstige gevolgen voor de mens zou hebben. “Zeereservaten zijn goed voor de visstanden. Ze zorgen voor een grotere duurzame vangst.”

Daarnaast kunnen koraalriffen voor sommige vissoorten als toevluchtsoord fungeren terwijl wij onze klimaathuishouding op orde brengen. “Onze maatregelen tegen de klimaatverandering zijn zeer belangrijk, maar zelfs in de best denkbare scenario’s zal het tientallen jaren duren voordat ze effect hebben. Dus zijn dingen die we hier en nu kunnen doen, eveneens van groot belang.”

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com