Het wereldwijde web volgens Marleen Stikker: “Bescherm de gebruiker”

Dit artikel verschijnt in de februari 2019 editie van National Geographic Magazine. Marleen Stikker (1962) is oprichter van Waag, een centrum dat de maatschappelijke gevolgen van technologische innovatie onderzoekt. Als techfilosoof en internetpionier – ze stond in 1994 aan de basis van De Digitale Stad – bepleit ze open technologieën. National Geographic spreekt met Stikker over de donkere wolken die boven het wereldwijde web hangen: privacy, big data, buitenlandse inmenging. ‘Het uitgangspunt moet zijn: ‘Bringing dignity back in the digital,’ citeert ze Giovanni Buttarrelli, die namens de EU toezicht houdt op de bescherming van persoonsgegevens. ‘Niet alleen privacy, de publieke zaak is in het geding.’ Van een medium dat de wereld vrijer zou maken, is het internet veranderd in het grote kwaad. Wanneer heeft die omslag plaats gevonden? Toen de grote dotcomhausse begon, zo rond 1995, werd internet het domein van mensen die er geld aan wilden verdienen. Op dat moment werd duidelijk welke kant het op zou gaan. Niet lang daarna waarschuwden wij al dat er een rekening zou komen voor de gratis diensten. De perceptie was dat internet gratis is, maar de mensen verkochten zichzelf. Waarom werd er destijds niet naar jullie geluisterd? Bedrijven in Europa wilden het spel meespelen met Silicon Valley, en consumenten vonden dat ze toch niets te verbergen hadden. In 1996 publiceerde John Perry Barlow A Declaration of the Independence of Cyberspace. Daarin schreef hij dat de oude wereldorde de handen van het internet moest afhouden, want het internet zou wereldvrede brengen. Door die houding heeft internet jarenlang een status aparte gehad, zonder enige regulering. We hebben met zijn allen dus al die tijd niet op zitten letten? Een gewone burger, zeker als hij of zij digitaal niet zo geletterd is, begrijpt niet wat er allemaal achter die vaak mooi ontworpen producten schuilgaat, dus je kunt die burger niet verantwoordelijk maken voor regulering. Daar is de overheid voor, die behoort de markten te controleren. En bescherming van die burger is echt hard nodig. De controle van data moet terug naar het individu. Privacy by designwordt dat wel genoemd. Heeft u een concreet voorbeeld? De gemeente Amsterdam wil deelfietsen introduceren. Ze kijkt daarbij ook naar een digitale infrastructuur waarbij de aanbieder van de fiets wel betaald wordt, maar de gebruiker onbekend blijft. Die hoeft niet al zijn gegevens te overhandigen om een deelfiets te kunnen gebruiken. Als je als gemeente die buffer inbouwt, houd je de bedrijven tegen die alleen in het project geïnteresseerd zijn vanwege de data. Het bedrijf dat er nu op instapt, kan wel geld verdienen aan de fietsen, maar niet aan de data van de gebruikers. Klinkt eenvoudig? Dat is het ook. Ik geef regelmatig het voorbeeld van mensen die online bier willen bestellen. Mits ingebed in een nieuwe digitale identiteit, zou je alleen het hokje hoeven aan te vinken waarin je aangeeft dat je ouder bent dan achttien. Alle andere informatie hoeven ze niet te weten, zelfs niet je geboortejaar. Is er een rol voor Nederland weggelegd? Ik zou sowieso vanuit Europa opereren, dan heb je een groot gebied en zijn er ook meer fondsen beschikbaar. Tegenover de hyperindividualiteit van Silicon Valley en het Chinese denken vanuit staatsbelang zou je een vorm van gezamenlijkheid kunnen zetten. Nederland zou bijvoorbeeld een eigen Artificial Intelligenceprogramma kunnen ontwikkelen. Zorg ervoor dat AI zich verantwoord en veilig ontwikkelt. Het businessmodel moet wegblijven van surveillance capitalism, het moet privacy en zelfbeschikking als uitgangspunt hebben. Maak een ritje in de achtbaan van de internetbubbel van de jaren ’90 tijdens de ‘www.week’ online en op tv bij National Geographic. Van 27 januari t/m 1 februari is o.a. de nieuwe zesdelige serie Valley of the Boom dagelijks te zien om 21.00 uur. Lees ook: Voorbij Silicon Valley: 7 bruisende en innovatieve steden

Het wereldwijde web volgens Marleen Stikker: “Bescherm de gebruiker”

Meer van

Wetenschap