Het is altijd bijzonder, het moment dat een baby de overstap maakt van kruipen naar lopen, vooral als je bedenkt hoe zeldzaam deze overgang is in het dierenrijk. Er zijn vermoedelijk slechts een paar andere soorten die in de loop van hun leven overgingen van kruipen naar rechtop lopen - en dat zijn allemaal dinosaurussen.
Onderzoekers hebben nu overtuigend bewijs gevonden dat er nog een soort op die lijst hoort: een sauropode met de naam Mussaurus patagonicus.
Op het moment dat de Mussaurus uit het ei kwam, was het dier zo klein dat het makkelijk in een mensenhand had gepast. Daaraan heeft de soort zijn naam te danken, die ‘muishagedis’ betekent. Maar slechts acht jaar en een dieet van niets anders dan varens en andere planten later, woog datzelfde dier ruim duizend kilo.
Deze dramatische explosie in lichaamsomvang en -vorm bracht een verandering in de voortbeweging van het dier met zich mee, stellen onderzoekers in een nieuwe studie die onlangs werd gepubliceerd in het vakblad Scientific Reports.
Aan de hand van een bijzondere serie bijna intacte fossielen, waarin drie belangrijke levensfasen terug te zien zijn, waren de wetenschappers in staat om interactieve 3D-modellen te maken van de dinosaurus uit het begin van het Jura-tijdperk. Zo konden ze achterhalen waar het zwaartepunt van zijn lichaamsgewicht zich gedurende zijn levensloop bevond. Het lichaam van het dier zou in zijn jonge jaren door zijn grote kop en nek voorover gekanteld zijn geweest, en zijn ondersteund door zijn goed ontwikkelde voorpoten. Maar naarmate zijn staart groter werd, zou het zwaartepunt van het dier meer richting zijn bekken zijn verschoven, waardoor de dinosaurus rechtop kwam te staan, in een houding waardoor hij op twee poten kon lopen.
“We weten niet of deze ontwikkeling zich voordeed bij alle sauropoden,” aldus onderzoeksleider Alejandro Otero, die als paleontoloog verbonden is aan het Museo de la Plata Museum in Argentinië. “Maar het feit dat bij deze groep dieren eenzelfde verandering in voortbeweging plaatsvond als bij mensen is fascinerend.”
Kijkje in de prehistorie
Een van de dingen die het bestuderen van uitgestorven dieren zo lastig maakt, is dat wetenschappers meestal slechts een piepklein inkijkje krijgen in het leven van elk dier. Vaak gaat het bij dergelijke inkijkjes niet om pasgeboren of nog jonge dieren omdat die kleiner zijn en de kans kleiner is dat er fossielen van zijn achtergebleven.
“Er zijn slechts een paar dinosaurussen waar we een goede serie van het verloop van eieren of pasgeboren dieren tot volwassen exemplaren hebben, en Mussaurus is er daar nu een van, waardoor er nieuwe interessante vragen kunnen worden gesteld die twintig jaar geleden niet aan de orde waren,” aldus medeauteur John Hutchinson, hoogleraar evolutionaire biomechanica aan het Royal Veterinary College van de University of London.
Zo heeft het meer dan een halve eeuw geduurd om de set fossielen bij elkaar te zoeken die de basis vormt voor de huidige studie. Wetenschappers noemen dergelijke zeer waardevolle series ‘ontogenetisch’.
“We denken vaak dat er van elke soort dinosaurus één afdruk in gesteente bestaat, maar net als alle andere dieren maakten zij ook een groeiproces mee. Meestal zien we dat echter niet, omdat dinosaurusfossielen zo zeldzaam zijn,” vertelt Shaena Montanari, een paleontologe die niet betrokken was bij het onderzoek.
De dinosaurussen deden het als eerste
De Mussaurus is slechts één tak van de dinosaurusfamilie waarvan de leden in de loop van hun leven overgingen van de ene vorm van voortbeweging naar de andere.
“De hypothese is dat er meerdere soorten dinosaurussen waren die dit deden, zoals de Maiasaura, de Iguanodon, de Psittacosaurus, de Dryosaurusen de Massospondylus,” legt Kimi Chapelleuit. Zij doet promotieonderzoek naar veranderingen in de voortbeweging van dinosaurussen aan de University of the Witwatersrand in Zuid-Afrika.
Sterker nog, er zijn soorten waarbij sprake lijkt van een verandering in de tegengestelde richting: zij gingen van het lopen op twee poten over op lopen op vier poten, vertelt Chapelle, die niet betrokken was bij het nieuwe onderzoek. En zelfs in de evolutie van de dinosaurussen is een tendens van afwisseling te zien.
“De oudste dinosaurussen liepen op twee poten, maar onafhankelijk van elkaar gingen dieren in twee afstammingslijnen op vier poten lopen,” zegt ze. Dat gold ook voor de tak van de Ornithischia, waartoe een aantal bekende dinosaurussen behoren zoals de Triceratops, de Stegosaurus en de Ankylosaurus.
Ondanks die vele veranderingen bij dinosaurussen viel het de wetenschappers niet mee om een voorbeeld van dergelijk gedrag te vinden bij levende dieren.
“Uiteindelijk bleek de mens het beste en waarschijnlijk enige echt bekende voorbeeld,” aldus medeauteur Andrew Cuff, die postdoc-onderzoeker is bij het Royal Veterinary College van de University of London. “Het is echt een zeldzaam verschijnsel en daarom is het zo opwindend om het terug te zien in de fossiele overblijfselen van deze soort.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
