Neuropsychiater Carla Rus ging een paar jaar geleden al met pensioen, maar heeft nog altijd hart voor haar vak. Zo veel zelfs, dat ze in haar vrije tijd onderzoek deed naar een mogelijk medicijn voor long covid. Geen enkele universiteit die ze aanschreef, had de middelen om haar onderzoek te financieren. En dus ging Rus zelf aan de slag.

Samen met haar man (sociaal wetenschapper), zoon (hersenonderzoeker), een bevriende oud-hoofdverpleegkudige en hoogleraar psychiatrie deed ze onderzoek naar de effecten van antidepressiva bij long covid. Op 2 november presenteerde ze haar resultaten met een artikel in het wetenschappelijke vakblad Scientific Reports.

Eén op de acht Nederlanders houdt klachten over aan een coronabesmetting

Long covid, soms ook wel post-COVID genoemd, is de verzamelnaam voor alle langdurige klachten die het gevolg zijn van een coronabesmetting. Uit een analyse van het UMC Groningen en het Radboudumc blijkt dat één op de acht Nederlanders langdurige klachten overhoudt aan een coronabesmetting.

Het medicijn dat Rus in haar onderzoek onder de loep nam, is een bekend middel tegen depressie. Het gaat om SSRI’s: selectieve serotonine-heropnameremmers. In de volksmond beter bekend als antidepressiva. De neuropsychiater wist dit medicijn bij het chronisch vermoeidheidssyndroom ook kon helpen en zag overeenkomsten met long covid.

'Ik wist dat bij het chronisch vermoeidheidssyndroom SSRI's slechts matig werken, maar omdat mensen met long covid meer neurocognitieve klachten hebben, ben ik hen vanaf eind 2020 SSRI's gaan adviseren,' vertelt Rus. 'Deze bleken beter te werken bij long covid dan bij het chronisch vermoeidheidssyndroom. Er zijn veel overeenkomsten tussen het chronisch vermoeidheidssyndroom en long covid, maar ook grote verschillen.'

Hoe werkt een antidepressivum bij long covid?

Zo is vermoeidheid ook een van de meest voorkomende symptomen bij long covid. Daarnaast worden concentratieproblemen, hersenmist en overprikkeling vaak genoemd. En het zijn juist die neurologische symptomen waarbij een SSRI uitkomst kan bieden, zo blijkt uit het onderzoek van Rus. Hoe zit dat?

‘De hypothalamus-hypothese-beinieras (HPA) is een belangrijke hormoonas in het lichaam die je bijnieren aanstuurt om het stresshormoon cortisol aan te maken,’ legt Rus uit. ‘Mensen met long covid hebben gemiddeld maar de helft cortisol vergeleken met wat normaal is. Met andere woorden: die hormoonas is behoorlijk verstoord.’ Het antidepressivum SSRI lijkt hiertegen te helpen.

Daarnaast blijkt uit recent onderzoek dat patiënten met long covid ook een stuk minder serotonine in het bloed hebben. ‘SSRI’s zorgen ervoor dat de serotonine die er is, langer zijn werk kan doen,’ aldus Rus.

Rus en haar collega’s volgden voor hun onderzoek 95 patiënten met long covid. Bij ruim zestig procent zagen ze een goede verbetering door het gebruik van een SSRI en bij nog eens 27 procent een matige verbetering. ‘Er zijn mensen die eerst met oogkleppen en oordoppen op bed lagen en helemaal niets meer konden. Nu kunnen ze weer een wandeling maken of hun kinderen naar school brengen.’

De eerste resultaten zijn hoopgevend

Dat klinkt allemaal enorm hoopgevend, maar zijn er ook bijwerkingen? ‘Ik schrijf dit middel al veertig of vijftig jaar voor bij angststoornissen en depressies,’ zegt Rus. ‘We zien nu dat de bijwerkingen van SSRI’s bij mensen met long covid sterker lijken. De bijwerkingen komen veelal overeen met de klachten die mensen al hebben, zoals vermoeidheid en hoofdpijn. Bij tachtig procent van de mensen zijn de bijwerkingen na een week of drie praktisch verdwenen. Je moet even door de zure appel heen bijten.’

Rus heeft sinds het publiceren van haar studie al veel positieve berichten ontvangen van zowel artsen als patiënten. Maar ze geeft aan dat meer onderzoek nodig is. Vooral een dubbelblind vervolgonderzoek is belangrijk om de resultaten te toetsen. Daarbij weten zowel de onderzoekers als de deelnemers niet wie een placebo krijgt en wie het echte medicijn slikt. Een arts van het Amsterdam UMC is bezig met een aanvraag voor zo’n onderzoek dat voortborduurt op de resultaten van Rus. Als dat onderzoek de resultaten van Rus bevestigt, is een medicijn voor long covid weer een stap dichterbij.