De oude Grieken gebruikten het al voor de bestrijding van ontstekingen. En vandaag de dag vliegt er wereldwijd jaarlijks voor een half miljard euro aan huidproducten over de toonbank met dit vermeende tovermiddel. Slakkenslijm is big business.

Deze door marketing zwaar aangezwengelde populariteit werpt vragen op: wat zegt de wetenschap over de werking van slakkenslijm? Hoe diervriendelijk is het kweken ervan? En zijn er alternatieven?

Wat doet slakkenslijm voor onze huid?

Verreweg de meest gebruikte slakken voor cosmetische producten zijn tuinslakken (Helicidae). En reclames beloven: het slijm van deze slakkenfamilie hydrateert de droge huid, zit vol vitamine A, E en ontstekingsremmende antioxidanten én stimuleert de aanmaak van collageen, wat tekenen van veroudering vermindert.

‘In theorie kloppen deze claims,’ stelt Elizabeth Bahar Houshmand. ‘Maar de werking ervan is sterk afhankelijk van de hoeveelheid, het type en de kwaliteit van het slakkenslijm in het product in kwestie.’ Houshmand pleit daarom voor uitgebreider klinisch onderzoek naar de dermatologische effecten van en de specifieke actieve ingrediënten in het slijm.

Vaststaat dat slakkenslijm een beschermende barrière vormen kan tussen huid en ‘vervuilde’ lucht eromheen. Dat blijkt uit deze studie, waarbij menselijke huid werd blootgesteld aan de smog veroorzakende stof ozon. De onbehandelde huid kampte met infecties en versnelde tekenen van veroudering qua rimpels en pigment. Voor het stuk huid beschermd door een laagje slakkenslijm, gold dit in veel mindere mate.

Behalve voor de dagelijkse huidverzorging, biedt slakkenslijm ook uitkomst voor serieuzere huidproblemen. Zo zijn er sterke aanwijzingen dat slakkenslijm helpt bij de genezing van (brand)wonden, dankzij diens antibacteriële en schimmelwerende eigenschappen. Er is zelfs onderzoek dat laat zien dat slakkenslijm van nut kan zijn bij de behandeling van huidkanker: in een laboratoriumopstelling bleek het slijm van de tuinslak de groei van kankercellen succesvol te remmen.

Slakkenslijm wetenschappelijk ontrafeld

Om de exacte werkzame bestanddelen van slakkenslijm te ontrafelen, verzamelde Antonio Cerullo slakken van een escargotskwekerij. De biochemicus aan de City University of New York onderscheidde zo drie type slakkenslijm: beschermend slijm op de rug, klevend slijm aan de onderkant en een meer smerend slijm aan de onderkant. Wat blijkt? Elk type slijm heeft een eigen biochemische samenstelling, en daarmee verschillende eigenschappen. ‘Zo kan de slak vrijwel alle soorten ondergronden trotseren,’ zegt Cerullo.

Alleen: het isoleren van de bruikbare moleculen en deze vervolgens commercieel toepasbaar maken, dát is het complexe deel. Beschermend slakkenslijm bevat bijvoorbeeld antimicrobiële eiwitten. Maar voor de antimicrobiële werking van het slijm op de menselijke huid, is waarschijnlijk een samenspel van meerdere soorten moleculen verantwoordelijk.

Microbioloog Roberta Rizzo en scheikundige Claudio Trapella van de Universiteit van Ferrara (Italië) analyseerden ruim honderd samples slakkenslijm uit huidproducten. De onderlinge kwaliteit verschilde sterk, en is sterk afhankelijk van het dieet en de algehele leefomstandigheden van de slak, als ook de oogstwijze van het slakkenslijm.

Slakkenslijm: dierenleed en alternatieven

De wijze waarop slakkenslijm wordt geoogst, varieert van kwekerij tot kwekerij. Soms kruipen slakken over netten zodat het slijm in onderliggende opvangbakken druppelt. Andere gebruiken een soort vernevelingskamer die slakken aanspoort hun slijm af te geven. Hoe dan ook: een slak scheidt zijn slijm pas af als deze gestresst raakt. Dat werpt ethische dilemma’s op. Daarnaast is het kweek- en oogstproces een kostbare aangelegenheid.

En dus kan synthetisch (kunstmatig gemaakt) slakkenslijm uitkomst bieden. Zo haal je de slak uit het productieproces. Nog een voordeel: de hoeveelheid en precieze samenstelling van het slakkenslijm is dan eenvoudiger aan te passen, en bovendien perfect ‘op maat’ te maken: meer klevend, meer smerend – of wat de wens ook is.

‘Slakkenslijm, organisch of synthetisch, is een product met ongekende mogelijkheden,’ zegt Cerullo. ‘Nu hopen we met ons werk de komende tien jaar meer te kunnen leren over slijm dan in de afgelopen tweeduizend jaar.’