Als er een tijdmachine zou bestaan die je 150 miljoen jaar terug in de tijd zou kunnen sturen, zou je de aarde waarschijnlijk nauwelijks herkennen. Supercontinent Pangea stond op het punt uiteen te vallen en ichthyosaurussen maakten de dienst uit in zee. Toch zou je in dat verre verleden in elk geval één bekend gezicht tegen kunnen komen, mits je je hoofd in een stroompje steekt.

Het duurzame DNA van de kaaimansnoek

Kaaimansnoeken zijn een familie van straalvinnige vissen die ook wel levende fossielen worden genoemd: dieren die al miljoenen jaren lang vrijwel niet zijn veranderd. Zoals de kaaimansnoek zijn er meer diersoorten die ook tegenwoordig nog opvallend veel op hun prehistorische voorouders lijken. Maar nieuw onderzoek wijst uit dat de kaaimansnoek de tand des tijds wel héél goed heeft doorstaan. Sterker nog: de vis mag zich de langzaamst evoluerende dieren ooit noemen – voor zover in de wetenschap bekend.

Overactief reparatiemechanisme

In onderzoek dat onlangs werd gepubliceerd in vakblad Evolution analyseerden hoofdauteurs Chase Brownstein, Thomas Near en Dan MacGuigan het evolutiepatroon van 481 gewervelde diersoorten. In een tijdsbestek van miljoenen jaren veranderden het DNA en RNA van de kaaimansnoek aanzienlijk langzamer dan dat van welke andere groep gewervelde dieren ook.

Ter vergelijking: menselijk DNA kent een mutatiesnelheid van ongeveer 0,02 mutaties per miljoen jaar. Voor amfibieën, die veel langzamer evolueren, zijn dat er 0,007. En de kaaimansnoek? Die moet het doen met slechts 0,00009 mutaties per miljoen jaar. Hoe dan kan? Een overactief DNA-reparatiemechanisme, aldus de wetenschappers. En dat is ook voor ons mensen interessant.

Zou de kaaimansnoek kanker kunnen genezen?

‘Als je DNA keer op keer kopieert, kunnen er foutjes ontstaan,’ zegt coauteur Solomon David. ‘Maar kaaimansnoeken hebben daar een trucje voor bedacht: telkens wanneer een mutatie opduikt, corrigeren ze die. Als we er achter kunnen komen hoe ze dat doen – en we hebben al een aardig vermoeden – kan dat goed van pas komen in de geneeskunde.’

Mochten we in de toekomst in staat blijken het correctietrucje van de kaaimansnoek ook in een mensenlichaam te kunnen toepassen, zou dat ziekten als kanker – een gevolg van op hol geslagen celgroei – kunnen voorkomen of genezen. ‘Deze vissen worden in de visserij als onbruikbare bijvangst beschouwd,’ zegt David, ‘maar nu zouden ze weleens ontzettend waardevol kunnen worden.’