De winter ligt achter ons, de zomer is in aantocht. Dat betekent langere dagen, kortere nachten en de klok een uur vooruitzetten. In Nederland en België begint de zomertijd steevast in het laatste weekend van maart: in 2025 is dat in de nacht van zaterdag 29 maart op zondag 30 maart: om twee ’s nachts gaat de klok een uur vooruit. Je zult het dus met een uurtje minder slaap moeten doen.
Het idee achter een zomer- en wintertijd is simpel. Door de klok tweemaal per jaar een uur vooruit of achteruit te draaien, kunnen we de hoeveelheid daglicht optimaal benutten. Maar wegen deze voordelen wel op tegen de eventuele nadelen?
Wie heeft de zomer- en wintertijd bedacht?
Eigenlijk bestaat wintertijd niet. Wintertijd is namelijk de standaardtijd, de zomertijd is later geïntroduceerd. Als brein achter dit onderscheid valt vaak de naam van Benjamin Franklin. Van deze Amerikaanse staatsman en Founding Father is een ingezonden brief uit 1784 aan Journal de Paris bekend. Hierin schrijft hij verbaasd te zijn over het uitslaapgedrag van de Parijzenaars: bij zonsopkomst liggen de meesten nog lang en breed op één oor.
Franklin verwijt de Fransen niet zozeer luiheid, maar eerder verspilling. Hij heeft namelijk berekend dat de hoofdstedelingen bakken met geld kunnen besparen door gratis zonlicht te gebruiken in plaats van duur kaarslicht. Zijn oplossing: bij zonsondergang onder de wol, met zonsopgang uit de veren. Ongeacht seizoen.
Leestip: Heeft je hond last van de overgang naar zomertijd? Dit zegt de wetenschap
Eerlijk is eerlijk, Franklin draagt creatieve oplossingen aan om de Parijzenaars eerder uit bed te krijgen. Zo oppert hij het dagelijks afschieten van kanonnen als wekker, een belasting op gesloten luiken en het inperken van de kaarsverkoop. Over het verzetten van de klok rept hij in zijn brief met geen woord.
Duitsers introduceerden als eersten de zomertijd
In 1916 zijn het de Duitsers die als eerste definitief overstag gaan. Ingegeven door pure noodzaak, want door de Eerste Wereldoorlog is er een groot gebrek aan grondstoffen. Om maximaal gebruik te maken van het beschikbare daglicht enerzijds, en kosten en kolengebruik te drukken anderzijds, voeren de Duitsers de zomertijd in.
Leestip: De zomerzonnewende: hét moment om Stonehenge te bezoeken
Nederland is weliswaar neutraal in de oorlog, maar volgt de oosterburen om diezelfde economische redenen, net als België. Groot-Brittannië en de Verenigde Staten volgen snel.
Waar ter wereld gelden zomer- en wintertijd?
Niet overal wordt de tijd twee keer per jaar verzet. Met name in grote delen van Europa, Noord-Amerika, Nieuw-Zeeland en enkele regio’s in het Midden-Oosten wordt het systeem van zomer- en wintertijd gehanteerd. Maar op het Afrikaanse en Aziatische continent, dichter bij de evenaar, laat men de klok vrijwel overal jaarrond gewoon z’n gang gaan. In Zuid-Amerika bepaalt elk land zelf.
Wordt de zomertijd in Europa afgeschaft?
In Europa ligt mogelijk verandering in het verschiet. Zo deed de Europese Commissie in 2018 een voorstel om de klok niet langer te verzetten. Het Europees Parlement sprak zich eveneens uit voor het aanhouden van enkel winter- of zomertijd. Sindsdien is er echter nog geen knoop doorgehakt en dus blijven we voorlopig nog twee keer per jaar de klok verzetten.
Welke nadelen kleven aan de zomertijd?
Toch valt er wel wat voor te zeggen om de klok het hele jaar volgens de standaardtijd of zomertijd te laten lopen. Sommige studies wijzen op een toename in hartaanvallen die samenvalt met het vooruitzetten van de klok, tegenover een lichte afname bij het terugzetten van de tijd.
Leestip: Deze 3 miljoen jaar oude schelp voorspelt hoe het klimaat zal veranderen
Andere onderzoeken leggen een link tussen het wijzigen van de tijd en een minimale stijging in dodelijke verkeersongevallen. Daarnaast zijn wetenschappers bezorgd over de lichamelijke consequenties van de tweejaarlijkse tijdsprongen voor onze nachtrust. Slaaptekort schaadt immers ons immuunsysteem.
Bovendien bestaat er twijfel over het voordeel waarvoor de zomertijd ooit in het leven werd geroepen: energiebesparing. Langer daglicht in de avond betekent inderdaad minder vraag naar elektriciteit voor het gebruik van verlichting, maar ook extra stroomgebruik in de ochtend: vanwege het donker gaan de lampen dan juist vroeger aan.
Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!
