Op vrijdag 21 juni 2019 zullen duizenden mensen bij Stonehenge bijeenkomen om de zon op midzomerdag te zien opkomen, een ritueel dat hier al duizenden jaren wordt uitgevoerd. Het is ook een van de zeldzame gelegenheden waarop bezoekers de prehistorische steencirkel mogen betreden.
De oeroude megalieten van Stonehenge en Avebury staan sinds 1986 op de Werelderfgoedlijst en getuigen van de voortgeschreden werktuigbouwkundige vaardigheden en mystieke denkbeelden van de inwoners van de Britse eilanden gedurende de steentijd en de bronstijd. Het archeologische gebied beslaat 2600 hectare en omvat ceremoniële avenues, nederzettingen, zo’n 350 grafheuvels en geneeskrachtige plekken. Deze henge-complexen werden met veel vernuft gerangschikt op basis van astronomische schema’s, maar de precieze reden daarvoor is nog niet duidelijk.
De bouw van Stonehenge begon rond 3000 v. Chr. als een cirkelvormige aardwal en bijbehorende greppel, waarna het complex in de loop van duizenden jaren werd uitgebreid met houten balken en later met staande stenen. De steencirkel bestaat uit blokken die elk meer dan 45 ton wegen en een hoogte van ruim zeven meter kunnen bereiken. Sommige steenblokken werden over een afstand van 240 kilometer vanuit de Preseli Hills in Wales aangevoerd – een prestatie die alleen door een meer voortgeschreden samenleving geleverd kon worden.
Het monument is niet alleen opmerkelijk vanwege zijn omvang maar ook vanwege zijn ceremoniële ontwerp. De eerste vijfhonderd meter van de ceremoniële avenue die naar Stonehenge leidt, ligt op één lijn met de zonsopgang op midzomerochtend en de zonsondergang op midwinteravond – een fenomeen dat reizigers door de eeuwen heen heeft gefascineerd. Of deze uitlijning onderdeel was van een cultus van zonaanbidding, voor het bijhouden van een kalender of een andere functie had, is onbekend.
Hoewel Stonehenge waarschijnlijk de beroemdste prehistorische megaliet ter wereld is, is zijn steencirkel niet de grootste. Die eretitel gaat naar het naburige Avebury, waar ook de grootste prehistorische grafheuvel van Europa ligt: Silbury Hill. De veertig meter hoge heuvel bestaat uit een halve miljoen ton kalkgruis dat rond 2400 v. Chr. werd opgeworpen.
De steencirkel van Avebury bestaat uit een enorme henge met een aardwal en greppel die een omtrek van achthonderd meter heeft. De cirkel werd doorsneden door imposante toegangswegen. Verspreid in het landschap zijn nog de restanten van kolossale stenen, de binnenste steencirkels, andere monumenten en avenues met aan weerszijden rijen stenen nog te bewonderen.
Helaas werden veel stenen in het gebied door de eeuwen heen vernield of verwijderd door de inwoners van Avebury, een dorp dat binnen de hengeligt. In een kruistocht tegen heidense monumenten begonnen dorpelingen al in de veertiende eeuw de oude stenen omver te trekken en te begraven, waarna nog veel meer stenen in de achttiende eeuw systematisch kapot werden geslagen en verwoest. De archeoloog Alexander Keiller maakte dit in de jaren dertig van de vorige eeuw ten dele goed door een aantal van de oorspronkelijke stenen weer op te graven en overeind te zetten; ook richtte hij er een archeologisch museum op.
Tegenwoordig trekt Stonehenge meer dan één miljoen bezoekers per jaar, terwijl duizenden liefhebbers de megaliet op de zomerwende bezoeken.
Hoe vier je de zomerzonnewende?
Stonehenge en Avebury zijn het hele jaar door geopend voor het publiek en je kunt van tevoren tickets kopen voor een bezoek aan Stonehenge op een specifiek tijdstip van de dag. Rond de beroemde steencirkel loopt een pad, maar om de stenen te beschermen worden bezoekers doorgaans niet tot in de cirkel toegelaten. Daar staan andere hoogtepunten tegenover. Het monument ligt te midden van een weids landschap van velden dat perfect is om te wandelen en waar talloze aardwallen, grafheuvels en andere monumenten zijn te bewonderen. In Avebury kun je over de achthonderd meter lange rondweg om de steencirkel heen lopen en naar believen tussen de stenen lopen.
Maar de zonnewende in Stonehenge is iets heel bijzonders en een van de weinige keren dat de binnenste steencirkel toegankelijk is voor het publiek. Duizenden bezoekers van alle mogelijke gezindten komen hier elke zomer het jaarlijkse festival vieren. Lees van tevoren de ‘Toegangsvoorwaarden’ van de Engelse monumentenzorg (English Heritage) en respecteer deze aanwijzingen om dit kwetsbare erfgoed te behouden en te beschermen.
Zo kom je er
Hoewel er enkele parkeerplaatsen beschikbaar zijn, kun je de gevolgen voor het milieu verminderen door met het openbaar vervoer te komen. Er zijn geregelde bus- en treinverbindingen met Salisbury, een kleine twintig kilometer van Stonehenge. Vanuit Salisbury neem je een taxi of stap je op de bus van Salisbury Reds (toegankelijk voor rolstoelen) naar het bezoekerscentrum van Stonehenge. Vandaar is het nog tweeënhalve kilometer (25 minuten) lopen naar de steencirkel. Voor mensen die niet kunnen lopen, is er een gratis busverbinding tussen de invalidenparkeerplaatsen en Stonehenge. Avebury ligt op veertig kilometer van de stad Bath en ruim 17,5 kilometer van Swindon, waar je de bus kunt nemen. Ook gaan er treinen tussen Swindon en Pewesey (op zestien kilometer van Avebury).
Waar te overnachten
Diverse hotels en pensions zijn beschikbaar in de county Wiltshire, terwijl er ook meerdere campings op minder dan zestien kilometer van Stonehenge te vinden zijn. Omdat het om een populair evenement gaat, doe je er verstandig aan van tevoren te boeken.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in het Engels op NationalGeographic.com in november 2010 en is in juni 2019 geactualiseerd.
