De herfst is in aantocht, en dat betekent dat het tijd is voor de jaarlijkse vogeltrek. In een tijdsbestek van enkele weken zullen miljarden vogels de komende tijd naar het zuiden migreren. Die gebeurtenis is zo complex en omvangrijk dat we er als mensen maar nauwelijks zicht op hebben. Maar nu biedt onderzoek bijzondere nieuwe inzichten.
Vogels trekken samen op
Met behulp van meer dan een half miljoen gegevens, die werden verzameld op 5 migratielocaties in de Noordoostelijke Verenigde Staten en rondom de Grote Meren, ontdekten wetenschappers dat verschillende vogelsoorten relaties met elkaar aangaan tijdens hun migratie. Dat staat in een artikel dat onlangs werd gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences.
Wetenschappers gebruikten de gegevens van 50 migrerende zangvogels die in de loop van 23 jaar zijn vastgelegd. Die data komen veelal van vogels met een kleine, genummerde pootring.
Zo werden de magnoliazanger, de roestflankzanger en Amerikaanse roodstaart, 3 soorten zangvogels, elk voorjaar op dezelfde plek en in precies hetzelfde tijdvak waargenomen. Op dezelfde manier bleken de witkeelgors, de roodkroonhaan, en de geelstuitzanger juist in de herfst samen op te trekken.
Vriendschappelijk of vijandig?
Deze waarnemingen lijken te bevestigen wat wetenschappers al lange tijd vermoedden: deze vogels pauzeren niet op een willekeurig moment, wanneer ze moe of hongerig zijn, maar vliegen en rusten volgens een vast patroon.
‘Het is niet makkelijk om migrerende dieren te volgen,’ zegt Emily Cohen, migratiebioloog aan het University of Maryland Center for Environmental Science (UMCES) en een van de auteurs van de studie.
‘Toch hebben we weten te achterhalen dat al deze soorten hun reis samen afleggen. In de oceaan heb je vissen en zeezoogdieren die langs dezelfde stroming zwemmen; in het luchtruim insecten, vogels en vleermuizen die hetzelfde doen. Eigenlijk is het dan best gek om te denken dat deze dieren helemaal niet met elkaar van doen hebben.’
Waarom concurreren de vogels niet?
‘Met onze huidige dataset kunnen we niet vaststellen of deze relaties positief of negatief van aard zijn,’ zegt Joely DeSimone, tevens migratiebioloog bij UMCES en hoofdauteur van de studie. ‘Misschien zien we bevriende vogels, maar het zou ook kunnen dat we juist een vijandige verhouding observeren.’
Desondanks ontdekten de wetenschappers dat zangvogels die samen optrekken aanzienlijk vaker worden waargenomen dan vogels die elkaar actief mijden. Sterker nog: van alle 50 soorten die werden onderzocht, leken alleen de Amerikaanse roodstaart en de roodkroonhaan elkaar niet te kunnen luchten of zien – om onverklaarbare redenen.
Dat verreweg de meeste vogelsoorten zich vriendelijk naar elkaar lijken op te stellen, is niet vanzelfsprekend, legt DeSimone uit. ‘We verwachtten eigenlijk concurrentie waar te nemen tussen soorten met een vergelijkbaar dieet.’
Toch verbaast het sociale netwerk van de vogels de migratiebioloog niet. ‘Je moet je voorstellen dat pauzerende vogels in habitats arriveren die ze nog nooit hebben gezien. Ze zijn uitgehongerd en hebben maar beperkt de tijd om hun vetreserves op te bouwen. De aanwezigheid van andere vogels met vergelijkbaar foerageergedrag of eetgewoonten kan nieuwkomers helpen te achterhalen waar ze moeten wezen.’
