Je kunt je behoorlijk verliezen in de kluwen van verhalen over chemtrails. De theorieën die rondgaan over vliegtuigsporen met chemicaliën zijn sinds de jaren 90 een aantal keer van koers veranderd, wat het lastig maakt om een duidelijkheid te scheppen in het chemtraildebat. National Geographic ging op onderzoek uit.

Chemtrail of contrail?

In de basaalste vorm worden de contrails van vliegtuigen aangezien voor chemtrails. Contrails zijn de strepen die vliegtuigen achterlaten. Die bestaan voor het grootste deel uit waterdamp, gemixt met kleine hoeveelheden stikstofoxiden, koolwaterstoffen, koolmonoxide, zwavelgassen en roet- en metaaldeeltjes.

Maar, zo zeggen aanhangers van de chemtrailtheorie, sommige van die strepen blijven veel langer hangen dan andere. Ze waaieren uit, net als cirrusbewolking. Ze zijn bovendien niet onschuldig, maar zitten vol met zware metalen, zoals barium en aluminium. Die worden over ons uitgestrooid. Zij ontkennen niet dat er óók normale vliegtuigstrepen bestaan, maar de ‘afwijkende’ strepen noemen zij chemtrails.

Hoe is deze theorie ontstaan?

De voedingsbodem voor chemtrails ontstond in de jaren 90. Dat had onder meer te maken met een onderzoeksdocument uit 1996 van de Amerikaanse Air Force, genaamd Weather as a Force Multiplier: Owning the Weather 2025.

In de jaren die volgen worden er vragen aan het Europees Parlement gesteld. Onder meer door oud SP-politicus Erik Meijer. Ook hij claimt in 2007 dat chemtrails afwijken van reguliere contrails, en dat vliegtuigen zware metalen verspreiden. Het antwoord van het EP: er is geen bewijs dat wat u beschrijft daadwerkelijk aan de hand is.

Bestaan chemtrails wel?

De wetenschappelijke gemeenschap is er ook duidelijk over: chemtrails bestaan niet. Er zijn namelijk logische verklaringen voor contrails die langzaam verdwijnen.

Zoals gezegd bestaat een contrail vooral uit waterdamp. ‘Als je dat uitstoot in een koud en vochtig gebied, ontstaan er strepen. Die kunnen dan ook lang blijven hangen,’ vertelt wolkenexpert Herman Russchenberg van de TU Delft. ‘In droge luchtlagen verdwijnen ze juist heel snel.’

Leestip: Steeds meer jonge mensen krijgen darmkanker. Hoe komt dat?

Denk maar aan die keren dat je op een regenachtige winterdag in de file stond. De uitstoot van de auto voor je is dan veel duidelijker zichtbaar dan wanneer je op een snikhete dag in diezelfde file staat.

Daarnaast zijn er ook helemaal geen datasets beschikbaar over de tijdsduur van contrails. De claim dat ze tegenwoordig langer blijven hangen dan vroeger, is dus gebaseerd op los zand. ‘Mensen gaan vaak uit van anekdotisch bewijs,’ aldus Russchenberg. ‘Dan zeggen ze: ‘Toen ik jong was…’ Maar harde cijfers zijn er niet.’

Wat doen chemtrails?

Dan is er nog de vraag welk effect die chemtrails zouden hebben. Wat is het doel van het verspreiden van zware metalen in de lucht? Aanhangers van de theorie noemen meerdere dingen, zoals gedragsbeïnvloeding, bijensterfte, klimaatverandering, extreem weer veroorzaken en het creëren van gezondheidsproblemen.

Oftewel: vrijwel alle problemen in onze samenleving zijn te linken aan chemtrails. Die zouden al dan niet bewust door de overheid worden gecreëerd. Dat maakt het een lastig debat. ‘Aanhangers van de chemtrailtheorie hebben alles op een hoop gegooid,’ zegt ook Russchenberg. Maar nogmaals, bewijs dat chemtrails de oorzaak zijn van deze problemen bestaat niet.

Problemen zijn er wel degelijk

Wat het debat verder bemoeilijkt, is dat veel problemen die de chemtrailgemeenschap signaleert wél echt zijn. Het klimaat verandert, het weer wordt extremer en bijen stevenen af op uitsterving.

‘In het contact met mensen van de chemtrailgemeenschap heb ik één ding geleerd, en dat is er dat een realistische en gedeelde zorg schuilt onder hun opvattingen,’ vertelt Russchenberg. Dat Russchenberg meermaals met hen in contact is geweest, komt omdat hij naast wolkendeskundige ook expert is op het gebied van climate engineering: klimaatmanipulatie.

Leestip: Antibiotica worden steeds minder effectief. Dat is zo zorgwekkend als het klinkt

De technieken waar hij zich mee bezighoudt worden online niet alleen door elkaar gebruikt, maar ook in één adem met chemtrails genoemd. Dat zorgt voor een enorme verharding, verdraaiing en polarisatie van het debat. Dat is zonde, want er zijn wel degelijk risico’s te noemen als het om climate engineering gaat. Maar die raken ondergesneeuwd door de nadruk op chemtrails en andere sinistere zaakjes te leggen.

Weermanipulatietechnieken

Voordat we bij de mogelijke risico’s komen, leggen we eerst uit waar bijvoorbeeld mee geëxperimenteerd wordt. De nieuwe hype is solar radiation modification, waarbij geprobeerd wordt om zo veel mogelijk zonlicht terug te kaatsen naar de ruimte. Je kunt bijvoorbeeld een wolk witter maken – marine cloud brightening – en op die manier zo veel mogelijk zonnestralen weerkaatsen.

‘In het contact met mensen van de chemtrailgemeenschap heb ik één ding geleerd, en dat is er dat een realistische en gedeelde zorg schuilt onder hun opvattingen.’ – Wolkenexpert Herman Russchenberg, TU Delft.

Het idee achter al deze technieken: de aarde kunnen laten afkoelen als het in 2040 verzengend heet is. ‘We moeten ons voorbereiden op een toekomst die te warm is. Niemand wíl deze technieken gebruiken, maar het is beter om ze nu vast onderzocht te hebben, zodat je tegen die tijd een weloverwogen besluit kunt nemen. Iedereen met wie ik werk, doet dit uit een bezorgdheid voor de aarde.’

Geen enkele van de weermanipulatietechnieken is momenteel operationeel, op cloud seeding na. Daarbij kunnen reeds bestaande wolken worden gevoed met chemicaliën, zodat je kunt bepalen waar hij leegregent. ‘Maar verder is alles vooralsnog theorie,’ aldus Russchenberg.

Wetgeving loopt achter

Het risico bestaat dat de techniek voorloopt op de wetgeving, niet voor het eerst. Zo is er geen mondiale regelgeving voor cloud seeding, maar wordt de techniek al wel toegepast door bijvoorbeeld China en Dubai. ‘Er is natuurlijk wel lokale milieuwetgeving die het gebruik van deze technieken kan verhinderen, maar specifieke wetgeving voor cloud seeding is er nog niet,’ aldus Russchenberg.

Hetzelfde geldt voor alle andere vormen van climate engineering. ‘De technologieontwikkeling gaat door en als je niet oppast raak je als overheid de regie kwijt. Overheden zouden wat mij betreft veel meer moeten investeren in kennisontwikkeling en regelgeving,’ vertelt Russchenberg. Doe je dat niet, loop het je het risico dat de technieken in de verkeerde handen kunnen vallen.

Een complot als antwoord

Zeker als de technieken mondiaal toegepast gaan worden, kan dat nogal wat gevolgen hebben. Naast het gewenste effect – 1 graad afkoeling – kunnen er neveneffecten optreden. ‘Weerpatronen kunnen veranderen. Op de ene plek pakt dat gunstig uit, maar ergens anders juist ongunstig,’ legt Russchenberg uit.

‘De technologieontwikkeling gaat door en als je niet oppast raak je als overheid de regie kwijt. Overheden zouden wat mij betreft veel meer moeten investeren in kennisontwikkeling en regelgeving.’ – Herman Russchenberg.

Hoe groot en ingrijpend die veranderingen zouden zijn, is nog helemaal niet duidelijk. Maar dat het volledig verkeerd kan uitpakken als de technieken niet verantwoordelijk worden ingezet, is duidelijk. Dat is een realistisch gevaar, in tegenstelling tot chemtrails.

‘Zo’n complot maakt ingewikkelde zaken behapbaar en bedrieglijk simpel,’ aldus Russchenberg. Maar hij benadrukt dat de zorg die eronder ligt wél realistisch is. ‘Alleen de manier waarop we daarmee omgaan, die is anders.’

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!