In een recent gepubliceerd onderzoek onthullen wetenschappers van Stanford University (VS) dat veroudering geen geleidelijk proces is, zoals lang werd aangenomen, maar in twee ‘verouderingsgolven’ komt. Halverwege de 40 en net na je zestigste verouder je plotseling sneller.

De moleculaire veranderingen die dan optreden, kunnen ogenschijnlijk plotselinge tekenen van veroudering verklaren, zoals rimpels, een slappere huid, grijs haar, spier- en gewrichtspijn en een verhoogde kwetsbaarheid voor virale infecties.

Waarom je leeftijd ineens voelbaar wordt

‘Dit onderzoek onthult waarom veel mensen hun leeftijd vrij plotseling beginnen te ‘voelen’,’ legt John Whyte, huisarts en voormalig directeur van de Amerikaanse Food and Drug Administration, uit. Hij was niet bij het onderzoek betrokken.

‘Tegelijkertijd zet het vraagtekens bij de algemene opvatting dat veroudering een langzaam, continu proces is.’

Hoewel het onderzoek misschien niet op iedereen van toepassing is, noemt David Sinclair de bevindingen ‘provocerend.’ Hij is moleculair geneticus en hoogleraar aan Harvard Medical School en was ook niet betrokken bij het onderzoek.

Leestip: De Groenlandse haai kan eeuwenoud worden. We beginnen eindelijk te begrijpen hoe

Een van de auteurs van het Stanford-onderzoek, wetenschapper Xiaotao Shen, zegt dat het werk van het team voortbouwt op eerdere bevindingen, ‘en collectief aantoont dat veroudering niet-lineair is.’

Hoe veranderingen op moleculair niveau jou beïnvloeden

Maar hoe heeft het Stanford-team deze verouderingsgolven eigenlijk aangetoond? Daarvoor maten ze bijna twee jaar lang de moleculaire activiteit van 108 proefpersonen. Dat deden ze door de micro-organismen in hun bloed, huid, neus en darmen te analyseren. De proefpersonen hadden verschillende etnische achtergronden en waren tussen de 25 en 75 jaar oud.

Met de monsters konden de onderzoekers meer dan 135.000 verschillende moleculen en microben onderzoeken, waarvan bekend is dat ze verband houden met de gezondheid van het immuunsysteem, het hart en de bloedvaten, de stofwisseling, de nierfunctie en de spier- en huidstructuur.

Grote transformaties

In totaal leverden de monsters zo’n 246 miljard datapunten (biomarkers) op die het team kon meten over een leeftijdsspanne van 50 jaar (25 tot 75 jaar).

‘We zochten naar de momenten waarop veranderingen en verstoringen het meest voorkwamen op moleculair en biochemisch niveau,’ legt Michael Snyder uit, co-auteur van het onderzoek en voorzitter van de afdeling genetica van Stanford Medicine.

Leestip: Hoe voelt het om oud te zijn? Wij testten het voor je met dit pak

De resultaten lieten zien dat 81 procent van de moleculen niet continu veranderde, maar in plaats daarvan een grote transformatie ondergingen op 44- en 60-jarige leeftijd.

Deze veranderingen vinden plaats als je 44 bent

Op 44-jarige leeftijd veranderden de cellen die de stofwisseling beïnvloeden. Dit verklaart mogelijk waarom het moeilijker wordt om cafeïne en alcohol te verwerken naarmate we ouder worden.

Ook veranderden de eiwitten in het vetweefsel, wat mogelijk hogere cholesterolwaarden en onverwachte gewichtstoename op middelbare leeftijd verklaart.

Zo verouder je als je 60 wordt

Vanaf je zestigste vinden er opnieuw veel veranderingen plaats, waaronder in de moleculen die gelinkt worden aan de nierfunctie en de werking van het immuunsysteem.

Volgens Snyder zou dit mogelijk verklaren waarom ouderen kwetsbaarder zijn voor ziekten zoals COVID-19 en waarom het aantal gevallen van kanker, nierproblemen en hart- en vaatziekten toeneemt op latere leeftijd.

Daarnaast kunnen de moleculaire veranderingen die optreden na je veertigste verergeren wanneer je de 60 nadert. Dat leidt tot zichtbare veroudering, zoals grijzer en dunner wordend haar.

Leestip: Waarom wordt haar grijs - en kan het zijn kleur terugkrijgen?

‘Deze zichtbare tekenen van veroudering zijn directe gevolgen van de onderliggende moleculaire en microbiële verschuivingen in ons lichaam,’ zegt Samuel Lin, universitair hoofddocent chirurgie aan Harvard Medical School en plastisch chirurg in het Beth Israel Deaconess Medical Center in Boston.

Beperkingen aan het onderzoek en onbeantwoorde vragen

Ondanks dat het onderzoek nieuwe kennis over veroudering heeft opgeleverd, blijven belangrijke vragen onbeantwoord.

Een belangrijke kanttekening is dat alle deelnemers aan het onderzoek in Californië wonen, waardoor de kans groter is dat ze dezelfde achtergrond, levensstijl en omgevingsfactoren hebben. ‘Hierdoor is het mogelijk dat onze groep deelnemers de diversiteit van de bredere populatie niet volledig weergeeft,’ zegt Shen.

Daarnaast zijn de waarnemingen gebaseerd op verschillende individuen van verschillende leeftijden. Niet op één en dezelfde persoon die gedurende langere tijd is gevolgd.

Dit ontbrekende stukje van de puzzel kan essentieel zijn, omdat eerder gepubliceerd onderzoek van Stanford University laat zien dat iedereen anders ouder wordt. De resultaten van het onderzoek kunnen dus anders uitvallen als hetzelfde individu tientallen jaren wordt gevolgd.

Leestip: Nergens ter wereld worden mensen zo oud als in deze 'blue zones'

Daarnaast gaat het onderzoek niet specifiek in op de oorzaak van deze veranderingen. Ook hielden de wetenschappers geen rekening met variaties in voeding, stress of slaapgewoontes, noch of iemand rookt, drinkt of medicijnen gebruikt.

Kan veroudering voorkomen worden?

Ondanks dat we de moleculaire veranderingen nog niet volledig begrijpen, zijn de belangrijkste oorzaken van veroudering al grotendeels in kaart gebracht. Die kennis helpt ons om gezond oud te worden.

Shen adviseert bijvoorbeeld om de inname van alcohol en cafeïne te verminderen als je de 40 of 60 nadert, omdat het moeilijker wordt voor het lichaam om beide stoffen af te breken.

Volgens Snyder is regelmatige lichaamsbeweging belangrijk, ‘vooral krachttraining om de spiermassa op peil te houden,’ evenals meer water drinken om leeftijdsgerelateerde nierproblemen tegen te gaan.

Sinclair geeft daarnaast als tip om het eten van rood en bewerkt vlees te beperken, meer groenten te eten, prioriteit te geven aan slaap, stress te minimaliseren, overgewicht te voorkomen en actief te blijven.

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!