Heb je ooit een hond een gokautomaat zien bedienen in een casino? Waarschijnlijk niet. Maar je hebt er misschien wel een gezien die geen genoeg kan krijgen van zijn speeltjes. Een nieuwe studie, gepubliceerd in Scientific Reports, laat zien dat er misschien niet veel verschil zit tussen verslavingen bij mens en hond.

Honden zijn baljunkies

Honden zijn ware ‘baljunkies’. Zo omschreven hondeneigenaren hun viervoeter tegenover gedragsbioloog Stefanie Riemer van de Veterinärmedizinische Universität Wien (Oostenrijk). Ze realiseerde zich dat nog niemand had onderzocht of de criteria voor een menselijke verslaving ook op honden kon worden toegepast. En dus besloot ze dat uit te zoeken.

Bij mensen kent een verslaving twee kanten. Het eerste is een hunkering naar een bepaalde stimulus – zoals drugs of de opwinding van gokken – en de beloning die zich aandient in de vorm van een veranderde gemoedstoestand. Het tweede deel bestaat uit ontwenningsverschijnselen als de stimulus wordt weggenomen. ‘Een verslaving betekent dat je iets blijft doen, ondanks dat het op de lange termijn negatieve gevolgen heeft,’ vertelt Riemer.

Indicatoren van verslaving

Kunnen we met deze informatie in het achterhoofd zeggen dat honden vergelijkbaar verslavingsgedrag vertonen? Om dat te testen ontwierpen Riemer en haar team veertien verschillende experimenten voor 105 honden (56 reuen en 49 teven) van twaalf maanden tot tien jaar oud. De honden waren van verschillende rassen, waaronder herders, terriërs en retrievers.

Het resultaat? De onderzoekers kunnen niet zeggen dat het gesignaleerde gedrag écht een verslaving is, maar alleen dat er ‘indicatoren zijn die een beetje wijzen op een verslaving’, aldus Riemer.

In een van de tests konden de honden bijvoorbeeld kiezen voor hun favoriete speeltje waar ze niet bij konden, omdat het in een doos lag of op een plank, of een andere stimulus, zoals voedsel of spelen met het baasje.

Leestip: Zo geef je je hond een langer en gezonder leven - 6 wetenschappelijke tips

Honden die verslaafd leken, bleven gefixeerd op het onbereikbare speeltje. Ze probeerden de doos kapot te maken of bleven naar de plank kijken, ondanks dat er andere beloningen vrijelijk beschikbaar waren.

In een andere test analyseerde de onderzoekers of en hoe een hond kalmeerde nadat zijn speeltjes, voedsel en andere zaken uit de zaal waren verwijderd. Honden die meer verslavingsgedrag vertoonden, liepen gedurende de hele test door de ruimte. Riemer: ‘Ze focusten zich op de deur waardoor de speeltjes de ruimte hadden verlaten, of op de planken waar de speeltjes zojuist nog lagen.’

Herder het vaakst verslaafd

Van alle rassen die de onderzoekers hebben bestudeerd, hadden de Duitse en Belgische herder de hoogste scores op verslavingsgedrag. Herders zijn gefokt voor activiteiten die veel focus vereisen, zoals het beschermen van vee, politiewerk, en reddingswerk. Daar is veel vasthoudendheid en een sterke motivatie voor nodig.

In werkhonden zijn dat gewenste eigenschappen, maar in extreme gevallen kunnen ze ook leiden tot gedrag dat lijkt op een verslaving, en dat kan negatieve gevolgen hebben. ‘In sommige honden neemt hun welzijnsniveau af omdat ze heel gefrustreerd zijn als ze niet bij hun beloning kunnen,’ aldus Riemer. ‘Dat is niet gezond.’

Deze associatie tussen specifieke hondenrassen en verslavingsgedrag bracht de onderzoekers tot de hypothese dat er weleens een sterke genetische factor mee kan spelen. ‘Het lijkt er sterk op dat het een aangeboren karaktereigenschap van de hond is,’ vertelt Riemer.

Honden niet bewust van negatieve gevolgen

Dierenwelzijns- en gedragsexperts die niet aan de studie hebben meegewerkt zeggen dat ze het waarderen dat er nieuw onderzoek is gedaan naar dierenpsychologie. Maar ze wijzen er wel op dat veel vragen nog onbeantwoord zijn.

‘Het is een goede eerste stap,’ vertelt Julia Espinosa, onderzoeker aan York University in Toronto (Canada). Maar volgens haar is het helemaal niet zo duidelijk dat we menselijke verslaving kunnen vergelijken met het gedrag dat we in honden waarnemen.

Mensen weten namelijk welk risico ze nemen als ze bijvoorbeeld gaan gokken. ‘Sterker nog, het risico maakt het voor sommigen juist zo verslavend,’ aldus Espinosa. Hoewel honden misschien ook negatieve gevolgen ondervinden van hun gedrag, zijn ze zich daar niet van bewust.

Leestip: Honden zijn al geliefd sinds de Oudheid, blijkt uit deze 5 kunstwerken

Een vraag die nog open ligt is of honden nog steeds verslavingsgedrag zouden vertonen als daar directe negatieve gevolgen aan zouden kleven - maar dat hebben de onderzoekers niet getest om het welzijn van de hond niet te schaden.

Ondanks dit kennisgat snijdt het onderzoek volgens Espinosa een heel belangrijk aspect van hondenwelzijn aan, en benadrukt het dat mensen niet het gedrag van de hond antropomorfiseren. De uitkomsten kunnen ook gevolgen hebben voor hoe we in de toekomst hondentrainingen benaderen, voegt ze toe.

Eigen hond diagnosticeren

Een relatief klein aantal honden vertoont verslavingsgedrag dat zorgelijke vormen aanneemt vertelt Riemer, en in deze honden zou je hun gehechtheid aan het speeltje moeten aanpakken. Toekomstig onderzoek kan zich richten op vragen als: wat is de beste manier om honden minder compulsief te laten reageren op hun speeltje?

Leestip: Waarom behandelen we onze hond als een kind?

Dierenwelzijnsexpert Holly Molinaro bij Animal Wellbeing Solutions merkt op dat de auteurs van de studie alleen honden hebben gerekruteerd en getest die spel-gemotiveerd zijn en extreem veel spelen. Dat maakt het moeilijker om te bepalen of dit gedrag hondbreed voorkomt. Volgens haar is de studie een interessant startpunt, maar is meer onderzoek nodig.

Al met al is het veel te vroeg om baasjes advies te geven op basis van dit onderzoek. ‘De auteurs waren heel duidelijk dat dit een verkennend onderzoek is,’ vertelt Molinaro. ‘We moeten niet honden diagnosticeren op basis van deze studie. Ik hoop dat mensen dat begrijpen en niet hun eigen hond gaan diagnosticeren.’

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!