Als ze een pand maar mooi genoeg vinden, zijn huizenkopers bereid om zo’n beetje alle gebreken ervan over het hoofd te zien. Schrille kleuren op de muren? Lossen we op met een likje verf. Klein keukentje? We breken dat muurtje uit. En spoken? Moet kunnen.
In 2018 bleek uit een opiniepeiling van de website realtor.com dat een derde van de beoogde huizenkopers het geen probleem zouden vinden om een huis te kopen waar het spookt – mits de prijs, de locatie en de voorzieningen in de buurt maar goed genoeg waren. En achttien procent van de ondervraagde kopers in spe zeiden zelfs: “O, een spook. Dat is precies waar we naar op zoek zijn! We kopen het!”
Hoewel juristen spookhuizen liever omschrijven als “psychologisch beïnvloed” of “gestigmatiseerd” onroerend goed, blijken er flink wat mensen in de VS te zijn die deze woningen gewoon ‘thuis’ noemen. Ik ben het hele land doorgereisd om op zoek te gaan naar mensen die spoken beschouwen als een deel van hun gezin. En verrassend genoeg waren ze niet moeilijk te vinden.
Begrijp me goed. Ik heb nooit in spoken geloofd en weet vrijwel zeker dat ik dat nog steeds niet doe. Maar hoe kan ik dan die vreemde gebeurtenis verklaren die me nu al een paar maanden achtervolgt?
Ik zat gezellig te dineren met mijn vrouw Carolyn en een goede vriendin van haar, Mary. We aten in een fraai Victoriaans pand van een eeuw oud, dat was omgetoverd tot een restaurant, in het historische centrum van Lewes, Delaware. We zaten met z’n drieën aan een tafel met vier stoelen. Juist toen we aan onze voorgerechten wilden beginnen – en blijf alsjeblieft doorlezen – begon de fles wijn die we hadden besteld langzaam over de tafel richting de lege stoel te schuiven, als een stuk op een schaakbord.
Terwijl we verbluft toekeken en onze vorken halverwege onze borden en monden bleven hangen, schoof de fles langzaam naar de rand van de tafel. Maar in plaats van op de grond te vallen zweefde de fles over de hoge rugleuning van de lege stoel, zakte daarna rustig naar de grond en landde met een zacht bonkje op de vloer. Verstijfd zaten we daar, nog altijd met de vork in de hand, met open mond en met ogen die radeloos heen en weer schoten.
We bevonden ons nog altijd in deze verbijsterde toestand toen de ober van de overzijde van het vertrek kwam aansnellen. Terwijl ze de fles op tafel verving, mompelde ze, bijna in zichzelf, “Dat was het spook.”
Het blijkt dat iemand – of iets... – al jaren dit soort bovennatuurlijke grappen in het pand uithaalt. Het heeft even geduurd, maar uiteindelijk legden de eigenaar en het personeel zich neer bij het feit dat ze het pand deelden met een onbekende entiteit. Dat kwam me tamelijk vreemd voor, maar toen ik begon aan mijn speurtocht naar spookhuizen, was ik verrast door de grote hoeveelheid mensen die er hetzelfde over denkt.
Vriendelijke spoken
Uit de laaghangende bewolking valt wat gesputter en in de verte klinkt onweer. De sfeer lijkt perfect te passen bij de historische Bath House Row in Hot Springs, Arkansas, waar ik sta te wachten op John Cooksey, die me door een spookhuis zal rondleiden.
De plek waar Hot Springs is verrezen, kent een geschiedenis van drie millennia aan menselijke bewoning. Achter de badhuizen verheft zich de Hot Springs Mountain, waar bronwater van zestig graden Celsius al sinds mensenheugenis bezoekers aantrekt – van de vroegste Indiaans-Amerikanen tot gangsters in de jaren dertig. Over de oude hotels, ruige speakeasy’s en louche bordelen van het stadje doen talloze spookverhalen de ronde.
Cooksey parkeert zijn auto, die gezellig vol ligt met de apparatuur en voorwerpen die horen bij zijn talloze bezigheden, waaronder die van videograaf, medewerker bij de lokale omroep en makelaar.
“Ik bezit zelfs twee huizen waar het spookt,” vertelt hij me opgewekt terwijl we het centrum verlaten en op weg gaan naar de omringende heuvels. “Mijn vrouw en ik wonen in het ene, terwijl we het huis ernaast verhuren.”
Het duurt niet lang voordat we er zijn. Dit zijn geen Victoriaanse landhuizen à la The Addams Family, noch hebben ze vensters die op een paar emotieloze ogen lijken, zoals in de film The Amityville Horror. Het zijn gewoon een paar vrijstaande huizen van baksteen met niet al te weelderige gazons ervoor en een stel vuilnisemmers aan de straatkant.
“Dit is Bill,” zegt Cooksey tegen zijn vrouw Annie als we via een zijdeur de keuken van het echtpaar betreden. “Hij is hier vanwege het spook.” Annie knikt, alsof ze zojuist te horen heeft gekregen dat de loodgieter is gearriveerd.
“Heb je hem over de rook verteld?” vraagt ze. “Dat was... interessant.”
Op de weg ernaartoe had ik al gehoord van de mysterieuze voetstappen die ’s avonds laat in het huis zijn te horen en van het paar gloeiende ogen dat af en toe in het duister opdoemt, maar nog niet van de rook. Cooksey loopt onder een boog door een deur en betreedt een vertrek dat nu als wasruimte dienstdoet.
Op de weg ernaartoe had ik al gehoord van de mysterieuze voetstappen die ’s avonds laat in het huis zijn te horen en van het paar gloeiende ogen dat af en toe in het duister opdoemt, maar nog niet van de rook. Cooksey loopt onder een boog door een deur en betreedt een vertrek dat nu als wasruimte dienstdoet.
Cooksey noemt zijn onzichtbare huurders “vriendelijke spoken.” “We mogen ze graag,” zegt hij. “Heel af en toe doen ze iets om ons eraan te herinneren dat ze hier nog altijd wonen.”
Dat je het niet erg vindt om met iets uit een andere dimensie onder één dak te wonen is één ding. Iets anders is het om een spookhuis aan nietsvermoedende mensen te verhuren.
Lees ook: 4x Haunted hotels in Europa
We lopen naar het aangrenzende huis, dat er ongeveer hetzelfde uitziet als dat van de Cooksey’s. Het echtpaar verhuurt het huis telkens voor korte perioden, doorgaans aan toeristen. Cooksey blijft even op het bordes staan en vertrouwt me toe dat hij aspirant-huurders niets vertelt over de onverklaarbaar bewegende voorwerpen, de vreemde geluiden en de flakkerende lampen.
“Ze komen meestal naar mij toe om erover te vertellen,” zegt hij. “We hadden eens een blinde vrouw als huurster. Op een ochtend zei ze zonder enige aanleiding tegen me: ‘Kun je me iets vertellen over die geesten in het huis? Ik voel dat ze er zijn.’”
We gaan het pand binnen. Direct achter de voordeur voert een krakende wenteltrap van donker hout ons naar een kamer op de claustrofobische eerste verdieping. We betreden een ruimte waar een paar bedden staan en aan de achterzijde een venster is te zien.
“Ik ga weer naar beneden,” zegt Cooksey plotseling. “Jij kunt hier wel een paar minuten blijven. Ik zie je wel weer als je klaar bent.” En weg is hij.
Ik sta zwijgend in de stille kamer en probeer te bepalen of het ongemak dat ik voel het gevolg is van een onzichtbare aanwezigheid of gewoon voortkomt uit griezelige suggestie. Wat het ook is, ik heb het wel gezien. Ik vlucht de donkere wenteltrap weer af en loop door de voordeur naar de grijze wereld daarbuiten.
Een obsessief- compulsief spook?
Het is zeker een merkwaardig – maar vreemd genoeg geen verrassend – gezicht als de keukenkraan van Leslie Grunewald plotseling en zonder duidelijke oorzaak op volle kracht begint te lopen. “Dat is gewoon Greg die zijn handen weer eens wast,” zegt Grunewald.
Greg was een oude vriend van Grunewald en haar man Doug. Zoals zo vaak in spookverhalen, kwam er een vroegtijdig en abrupt einde aan Gregs leven. Op 60-jarige leeftijd besloot de natuurkundige na een lange carrière met pensioen te gaan, maar twee maanden later overleed hij plotseling. Hij stierf in de slaapkamer van dit huis in Livermore, Californië.
Grunewald kocht het huis uit Gregs nalatenschap, in 2016. Maar hoewel zij en haar man het pand helemaal hebben gerenoveerd, is “Greg hier nooit vertrokken,” zegt zij. “Ik denk niet dat hij klaar was om te gaan. Hij lijkt zich vast te klampen aan deze plek.”
Een minuut lang zoekt Grunewald al scrollend op haar smartphone naar de video die ze me wil laten zien. Het is een opname van haar aanrecht die van de overzijde van de kamer is gemaakt. Het water loopt uit de kraan. En dan houdt de kraan opeens op met stromen. De alledaagse griezeligheid van de clip doet me naar adem snakken.
“Ik weet niet wanneer het water begint te stromen, dus lukt het me nooit om het begin op video vast te leggen,” zegt Grunewald. Ze heeft ook video’s gemaakt van mysterieus flakkerende lampen, maar het is het hard stromende water dat haar ervan heeft overtuigd dat Greg nog altijd in het huis woont. Hij leed aan obsessief-compulsief gedrag, vertelt ze. Hij had de neiging om voortdurend zijn handen te wassen...
“Het is bijna alsof hij de keuken in loopt en besluit om z’n handen weer eens te wassen, zoals hij dat ook deed toen hij nog leefde.”
Zelfs toen ze bezig was met de aankoop van het huis, wist Grunewald dat Greg nog in het pand woonde. “Ik kon zijn aanwezigheid voelen, een soort wezen,” zegt zij. “Maar het zorgde ervoor dat ik nóg geïnteresseerder was in het huis. Ik ben blij dat hij er nog is. Ik voel me bevoorrecht dat hij dit huis met ons wil delen. Ik wil niet dat hij weggaat.”
Waarschuwing voor kopers
De aankoop van Gregs huis werd afgehandeld door Cindi Hagley, makelaar in het naburige Pleasanton. Van de circa honderd woningen die Hagley elk jaar verkoopt, zijn er twee of drie die volgens haar geestverschijningen bevatten.
“In het allereerste huis dat ik verkocht, spookte het!” zegt Hagley, die al vijftien jaar als makelaar in de streek werkt. “Dat was wel bizar. De verkopers vertelden me over de rare dingen die in het huis gebeurden. Ik wist niet wat ik ermee aan moest.”
Ze vroeg advies aan een ervaren makelaar op kantoor. “Hij zei me dat ik er niets over hoefde te vertellen zolang de spirituele aanwezigheid geen publiek geheim was,” herinnert ze zich. Maar als mensen in de buurt de verhalen kenden, zou dat van invloed zijn op de waarde van de woning en moest die omstandigheid aan eventuele kopers worden gemeld.
“De eigenaars zeiden dat ze er nooit met anderen over hadden gepraat, dus voelde ik me niet verplicht om erover te beginnen. Maar toen ik voor het eerst open huis hield, kwam een van de buren kijken en zei: ‘Eindelijk kan ik eens komen kijken in het huis waar het spookt!’”
Hagley vertelt haar kopers in spe inmiddels alles over eventuele spirituele ‘medehuurders’ – maar pas nadat ze op het punt staan hun handtekening onder het koopcontract te zetten. “Tegen die tijd hebben ze het biedproces doorlopen en een emotionele investering in het huis gedaan,” zegt zij. “Ze zien er niet meer vanaf vanwege een spook.”
Dat blijkt ook uit de opiniepeiling van realtor.com: 54 procent van de mensen die denken dat het in hun huis spookt, zegt dat ze dat al wisten voordat ze het kochten. Neem het negentiende-eeuwse pand in Rhode Island, dat de inspiratie vormde voor de horrorfilm The Conjuring (2013). Dat huis kwam onlangs op de markt voor 1,2 miljoen dollar.
Dat blijkt ook uit de opiniepeiling van realtor.com: 54 procent van de mensen die denken dat het in hun huis spookt, zegt dat ze dat al wisten voordat ze het kochten. Neem het negentiende-eeuwse pand in Rhode Island, dat de inspiratie vormde voor de horrorfilm The Conjuring (2013). Dat huis kwam onlangs op de markt voor 1,2 miljoen dollar.
Lees ook: Middeleeuwse plagen veroorzaakten angst voor ‘ondoden’
Dan is er nog de baanbrekende rechtszaak in de staat New York, die in 2019 speelde: Stambovsky v. Ackley. De verkopers hadden verzuimd om de aspirant-kopers te vertellen dat er in het huis een spook rondwaarde, ook al hadden ze dat verhaal aan zo’n beetje iedereen verteld, zelfs aan het tijdschrift Reader’s Digest. De rechter beval de verkopers om het geld terug te geven aan de kopers. “In juridische zin,” zo schreef de rechter, “spookt het in dit huis.”
‘Bezet door geesten’
Ik verlaat het kantoor van Cindi Hagley in Pleasanton en rijdt over de US 50 naar het ruim tweehonderd kilometer verderop gelegen oude mijnstadje Placerville in Californië. Ooit heette dat stadje Hangtown, gezien zijn reputatie gedurende de Gold Rush. In die tijd werden er geregeld mensen geëxecuteerd die rechtmatige claims van goudzoekers in beslag hadden genomen. Boven de saloon Hangman’s Tree aan de Main Street hangt nog altijd een pop in blue jeans aan een kort stuk touw.
Hier zal ik de nacht doorbrengen, in een bed & breakfast waar het spookt.
“Zeg alsjeblieft niet dat het hier spookt,” corrigeert Robyn Rawers me, de eigenaresse van The Seasons Bed and Breakfast. “Ik omschrijf het huis liever als ‘door geesten bewoond.’ En het is altijd een zeer positieve kracht geweest.”
Rawers zelf heeft meerdere levens geleefd. In de jaren zeventig en tachtig stond ze bekend als Robyn Douglass en speelde belangrijke rollen in talloze films, onder andere in de cultfilm over een groep wielrenners, Breaking Away (1979), en als een van de vaste acteurs in de oorspronkelijke tv-serie Battlestar Galactica. Ze stopte met acteren om haar passie voor dierenwelzijn in Hollywood na te kunnen volgen en nu overhandigt ze mij de sleutel van mijn kamer, in dit 160 jaar oude huis van baksteen op een beboste heuvel boven Placerville.
“Ik vertel mijn gasten nooit over de geesten,” zegt Rawers. “Ze beginnen er zelf wel over. Ze horen stemmen en vragen me waarom de lampen telkens aan- en uitfloepen. De ventilator begint uit zichzelf te draaien. Ik heb er een elektricien bijgehaald, maar die kon niets vinden. Dus zit ik hier gewoon en glimlach.”
Een paar jaar geleden haalde The Seasons de plaatselijke pers toen een groep onderzoekers naar paranormale verschijnselen het huis uitkamde met spookzoekende apparatuur. Hun oordeel: yep, het spookte er.
“De vorige eigenaars vertelden me dat het de geesten van drie zusters zijn die hier ooit woonden: Martha, Margaret en Catherine. En dan is er nog een man genaamd Buck, die vroeger altijd voor de kelderdeur dieren zat te villen.”
Uiteraard zijn niet alle gasten blij met geestverschijningen als medehuurders. Eén stel vertelde dat ze ’s nachts wakker waren geworden en de omtrekken van een persoon boven het voeteneinde hadden zien zweven. De verschijning had het paar aandachtig aangestaard.
“Ze waren doodsbang,” herinnert Rawers zich. “Ze bleven niet eens voor het ontbijt. Meteen ervandoor.”
En als het plaatselijke nutsbedrijf iets over een spook verneemt, dan kun je een goede service wel op je buik schrijven.
“Een kerel die de meter kwam opnemen, liep hard weg en weigerde terug te komen,” vertelt Rawers. “Hij zei dat hij aan de zijkant van het huis iets door zich heen voelde schieten! Een of andere entiteit drong van voren in hem binnen en kwam er aan de achterkant weer uit. Ik zei tegen hem: ‘O, dat was gewoon Buck!’”
Helaas krijg ik tijdens mijn overnachting in The Seasons geen bezoek van spoken. Noch van Buck, noch van de zusters. Geen stemmen. Zelfs geen flakkerende lamp.
De wetenschappelijke literatuur staat bol van de ‘verklaringen’ voor dit soort bovennatuurlijke verschijnselen, waaronder elektromagnetische velden, geestverruimende schimmels, koolmonoxidevergiftiging en natuurlijk de pure kracht van zelfbedrog. Sommige onderzoekers van het paranormale denken dat spookachtige gebeurtenissen niet zozeer een externe oorzaak hebben maar dat ze getuigen van de psychische krachten van de beschouwer zelf.
Ik ben nog niet zover dat ik de woorden van de Laffe Leeuw in de Tovenaar van Oz kan onderschrijven: “Ik geloof écht in spoken. Ja, ik geloof er écht in!!” Ander de andere kant kan ik die flakkerende lampen, noch dat stromende water en al helemaal niet die schuivende wijnfles negeren...
Ik zie wel iets in de benadering van Robyn Rawers, die ze me al nippend aan haar koffie uitlegt terwijl we toekijken hoe de weelderige tuin achter The Seasons door een mistige bui wordt bewaterd.
“Misschien bestaan er gewoon dingen die we gewoon niet behoren te begrijpen.”
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het Engels op nationalgeographic.com
