De met uitsterving bedreigde Afrikaanse leeuw wordt geconfronteerd met een nieuwe uitdaging: de toenemende vraag naar lichaamsdelen van leeuwen, waaronder botten, tanden en klauwen, die vooral in Zuidoost-Azië worden gebruikt voor traditionele medicijnen en snuisterijen.
Hoewel de stroperij van deze grote katachtigen en de handel in lichaamsdelen van leeuwen vrijwel overal zijn verboden, heeft Zuid-Afrika de export van leeuwenskeletten afkomstig uit legale fokkerijen toegestaan. Uit meerdere rapporten over die sector blijkt dat de omstandigheden waaronder leeuwen in dat soort centra worden gehouden, vreselijk zijn. In veel gevallen krijgen klanten van de fokkerijen de gelegenheid om leeuwen tegen betaling te doden, tijdens zogenaamde ‘canned hunts’ (jachtpartijen in omheind gebied), met de mogelijkheid om de koppen of vellen van de leeuwen als trofeeën mee te nemen.
Op 16 juli maakte de Zuid-Afrikaanse regering bekend dat het aantal leeuwenskeletten dat jaarlijks mag worden geëxporteerd bijna wordt verdubbeld, van 800 tot 1500.
Experts in wilde dieren stellen dat deze beslissing waarschijnlijk veel schade zal aanrichten omdat deze wet de handel in Afrikaanse leeuwen en lichaamsdelen van andere grote katachtigen zal aanmoedigen, deels door de vraag te stimuleren en deels door dit soort handel te legitimeren.
“Ik ben er echt van geschrokken,” zegt Luke Hunter, hoofdconservator voor Panthera, een internationale groep die streeft naar de bescherming van grote katachtigen. Volgens hem is er geen legitieme wetenschappelijke reden voor de export van de skeletten.
In Zuid-Afrika leven zo’n 8000 leeuwen in fokkerijen, terwijl er nog maar 1300 tot 1700 volwassen exemplaren in het wild rondlopen. In heel Afrika leven hooguit nog 20.000 leeuwen in het wild, een aantal dat tussen 1993 en 2014 met 43 procent is afgenomen.
Het Zuid-Afrikaanse ministerie van Milieuzaken, dat niet reageerde op herhaalde verzoeken om commentaar, liet in een persverklaring weten dat de verhoging van het quotum voor leeuwenskeletten mede noodzakelijk is om de groeiende voorraad leeuwenbotten in de fokkerijen van de hand te kunnen doen.
“Indien er een blijvende vraag naar leeuwenbotten van fokkerijen bestaat en het aanbod beperkt is, kunnen handelaren op zoek gaan naar alternatieve bronnen, hetzij door zich op illegale wijze toegang tot deze voorraden te verschaffen, hetzij door middel van de stroperij van leeuwen in gevangenschap en in het wild,” aldus het ministerie in een persverklaring.
De regering heeft geen wetenschappelijke gegevens vrijgegeven die het idee ondersteunen dat illegale activiteiten worden tegengegaan door de legale export van leeuwenbotten. Ook heeft ze niet uitgelegd waarom het quotum zo drastisch is verhoogd.
Volgens de dierenwelzijnsorganisatie Born Free Foundation wordt de overgrote meerderheid van deze leeuwenskeletten geëxporteerd naar Vietnam en Laos, landen die volgens de stichting ook op grote schaal betrokken zijn bij de illegale smokkel van wilde dieren. Leeuwenbotten worden steeds vaker gebruikt als vervanging voor zeer gewilde tijgerbotten, die een vermeend geneeskrachtige werking zouden hebben. De botten worden onder andere verwerkt in tijgerbottenwijn, dat als statussymbool dient en de kracht en viriliteit van de drinker zou verhogen.
Nu er nog maar vierduizend tijgers in het wild leven, wordt de soort met uitsterven bedreigd. Alle handel in tijgerproducten is verboden onder de CITES-conventie (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora; ‘Conventie inzake de internationale handel in bedreigde soorten wilde dieren en planten’), het internationale verdrag dat op de handel in wilde soorten toeziet. (Lees ook: ‘Exclusief: Nieuw bewijs dat illegale handel in tijgers wordt aangewakkerd door 'tijgerfokkerijen')
Criminele netwerken
Volgens Aron White, dierenwelzijnsactivist en onderzoeker voor de Environmental Investigation Agency(EIA), bevordert de handel in de botten, tanden en klauwen van leeuwen, die sterk op die van tijgers lijken en vaak als zodanig worden verkocht, de vraag naar en legitimiteit van dit soort producten.
De EIA heeft bewijzen vastgelegd voor de stroperij van acht wilde leeuwen, de meeste sinds 2015, waarbij onderdelen van de leeuwen als tijgerproducten werden aangeboden. Maar waarschijnlijk gebeurt dit veel vaker, aldus White.
De toegenomen vraag naar producten van grote katachtigen zet stropers aan tot het doden van leeuwen, en in verschillende Afrikaanse landen, waaronder Mozambique, is de stroperij van leeuwen de afgelopen jaren gestegen. Volgens Kris Everatt, die voor Panthera als onderzoeker en activist tegen de stroperij in Mozambique strijdt, is het aantal leeuwen in het Nationale Park van Limpopo afgenomen van 67 in 2012 naar 21 in 2017. Hij vertelt dat hier in totaal 49 leeuwen zijn gedood en dat in zestig procent van de gevallen lichaamsdelen als gezichten en klauwen zijn verwijderd.
De netwerken waarbinnen legaal verkregen leeuwenproducten worden verhandeld, zijn berucht om hun schimmigheid, zegt Hunter. Zolang deze handel niet aan zeer strikte regelgeving wordt onderworpen, zal het extreem moeilijk blijven om precies te zeggen waar de onderdelen vandaan komen en te voorkomen dat gestroopte onderdelen in de handelsketen terechtkomen. Dankzij het bestaan van de legale handel kunnen smokkelaars illegaal gestroopte onderdelen zonder veel moeite als legale producten opgeven, zoals dat ook bij de handel in olifantenivoor wordt gedaan, zegt White.
In 2016 waarschuwde de International Union for Conservation of Nature, die de beschermingsstatus van wilde soorten vaststelt, dat “lichaamsdelen van wilde leeuwen uit het oosten en zuiden van Zuid-Afrika kunnen worden opgenomen in het uitgestrekte netwerk voor de smokkel van wilde dieren naar Azië dat rond de handel in olifantenivoor is opgebouwd.” En dat is precies wat er nu gebeurt.
Zoals National Geographic in 2017 in een rapport over de stroperij van leeuwen berichtte, werd in juni 2017 een Chinese smokkelaar op de luchthaven van Maputo in Mozambique gearresteerd die leeuwentanden en -klauwen in zijn bezit had, naast voorwerpen van ivoor. Vorig jaar augustus werden bij de grootste vangst van illegaal ivoor in de geschiedenis van Senegal ook leeuwentanden in beslag genomen. In november 2017 troffen Zuid-Afrikaanse autoriteiten tussen een scheepslading van neushoorn hoorn, bestemd voor Nigeria, ook zeventig leeuwentanden en -klauwen aan.
Maar er zijn nog meer aanwijzingen voor het verband tussen de legale handel in leeuwenbotten en de illegale wildsmokkel. Deze maand publiceerden twee Zuid-Afrikaanse dierenwelzijnsorganisaties, de EMS Foundation en Ban Animal Trading, bewijzen voor het bestaan van uitgebreide connecties tussen legale importeurs van leeuwenbotten en bekende illegale wildsmokkelaars en smokkelnetwerken.
“Al ons onderzoek en de gegevens die we hebben verzameld, geven duidelijk aan dat de legale handel deel uitmaakt van de illegale handel,” zegt Michele Pickover, directeur van de EMS Foundation. “Ze kunnen gewoon niet van elkaar worden gescheiden.”
De non-profitorganisatie Wildlife Watch is een onderzoeksjournalistiek project van de National Geographic Society en National Geographic Partners, met speciale aandacht voor wildcriminaliteit en de uitbuiting van wilde dieren. Lees meer op www.nationalgeographic/wildcriminaliteit
Bekijk de fotogalerij: '15 intieme portretten van leeuwen'
Lees ook: ‘Exclusief: Nieuw bewijs dat illegale handel in tijgers wordt aangewakkerd door 'tijgerfokkerijen'
Dit verhaal is oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
