In het hart van Florida lig het Silver Spring State Park – een uitgestrekte lappendeken van beschermde bossen en wetlands met een rivier die uit een bron ontspringt. Het park is een van de belangrijkste toeristische trekpleisters van Florida en staat bekend om zijn pittoreske landschappen en inheemse flora en fauna. Maar in de afgelopen tachtig jaar zijn de apen in het gebied de voornaamste attractie geweest.
Inderdaad, in het Silver Spring State Park leven minstens driehonderd resusaapjes, een soort die inheems is in Zuid- en Zuidoost-Azië. De dieren planten zich snel voort en uit nieuw onderzoek blijkt dat hun populatie in 2022 zal zijn verdubbeld als er geen maatregelen worden genomen.
In het onderzoek, dat afgelopen oktober werd gepubliceerd in het tijdschrift Wildlife Management, wordt gesteld dat een dusdanige toename de gezondheid van het park en zijn bezoekers in gevaar brengt, onder andere omdat deze apen met hun roze gezichten het zeldzame en dodelijke herpesvirus-B bij zich dragen. Het is extreem zeldzaam dat herpes-B van apen op mensen wordt overgedragen, maar áls dat gebeurt, kan het tot ontstekingen van de hersenen en het ruggenmerg leiden, en daarmee tot hersenschade of de dood.
Het primatenprobleem in Florida begon in 1938, toen ‘Kolonel Tooey’, de kapitein van een rondvaartboot, zes resusaapjes vrijliet op een eilandje dat nu binnen het staatspark ligt. Hij had de aapjes gekocht van een handelaar in primaten in New York, met de bedoeling op het eiland een themapark rond de figuur van Tarzan te creëren, maar zijn plannen bleken al snel onhaalbaar.
Wat Tooey niet wist, is dat resusaapjes uitstekend kunnen zwemmen. Enkele uren na hun vrijlating waren ze al de bossen in gevlucht. Nog eens zes resusaapjes werden naar het eiland gebracht om de weggelopen exemplaren te vervangen, maar ook zij ontsnapten. In de jaren tachtig van de vorige eeuw verspreidden honderden apen zich over het ruim tweeduizend hectare grote park.
Tussen 1984 en 2012 gaven wildbeheerders van de staat Florida toestemming om ruim duizend aapjes uit het park te verwijderen, om zo de bevolkingsexplosie in te dammen en conflicten met mensen te voorkomen. Ook werden in die periode twintig vrouwtjesapen gesteriliseerd.
Maar de populatie blijft groeien, en mogelijk in een steeds hoger tempo. De groep neemt inmiddels met elf procent per jaar toe, zegt Jane Anderson, wildecologe en assistent-professor aan de Texas A&M University in Kingsville, die het onderzoeksteam leidde. Als jaarlijks de helft van de vrouwtjes gesteriliseerd zou worden, zou de populatie tot een derde van haar huidige omvang teruggebracht kunnen worden.
Om de apen volledig te laten verdwijnen zou gedurende tenminste zestien jaar elk jaar de helft van alle volwassen en bijna volwassen mannetjes verwijderd moeten worden, aldus Anderson. Maar veel plaatselijke bewoners zijn daarop tegen.
Zowel de sterilisatie als de verwijdering van de apen eindigde in 2012 abrupt, toen bij het grote publiek bekend werd dat deze apen in het park werden gevangen en verkocht. Trappers met een vergunning hadden inmiddels ruim duizend aapjes gevangen en verkocht aan laboratoria voor biomedisch onderzoek, tot ontsteltenis van dierenactivisten. Eén trapper had zevenhonderd aapjes gevangen en verkocht.
Apenstreken
Resusapen zijn bijzonder problematische primaten, zegt antropologe Erin Riley, die aan de San Diego State University onderzoek doet naar de omgang tussen mens en dier. “Ze zijn niet zo bang voor mensen als andere dieren en ze kunnen behoorlijk brutaal zijn,” zegt ze.
Sinds 2016 hebben voorvallen met agressief apengedrag tweemaal tot de gedeeltelijke sluiting van het park geleid, waaronder vorige zomer, nadat een aap langs een van de loopplankroutes in het park een gezin had aangevallen.
Troepen resusaapjes hebben ook buiten het park huisgehouden. Onlangs overviel een grote groep apen achter een huis in Ocala een man die een hert bijvoedde – en ja, daar zijn foto’s van. Hoewel het plaatsje net buiten het park ligt, dringen de mannetjes af en toe door tot binnen de gemeentegrenzen en wagen zich soms ruim 150 kilometer buiten hun kolonie. Zo zijn ze opgedoken in ver van het park gelegen steden als Sarasota en Tallahassee. De kolonie in het Silver Springs State Park heeft zich al verspreid naar de rivier de Ocklawaha en zou gemakkelijk nieuwe kolonies kunnen stichten in andere delen van het park, waarschuwen experts.
Deze apen zijn grotendeels vegetarisch, maar ze eten ook insecten, kleine zoogdieren en vogeleieren. Met zo’n veelzijdig dieet kunnen ze bijna overal overleven, zegt Riley. Afgezien van hun thuiskolonie hebben ze ook in andere gebieden kolonies gesticht, zoals op de Florida Keys en Puerto Rico.
In 2013 ontving Riley een beurs van de National Geographic Society om onderzoek te doen naar de wijze waarop deze resusapen zich aan hun leven in Florida hadden aangepast. Zij ontdekte dat ze zich niet alleen voedden met twijgen van essen en andere inheemse vegetatie, maar dat ze ook af en toe door mensen worden gevoerd: ongeveer een tiende van de bootjes die op de Silver River illegaal door het park varen, zijn een bron van voedsel voor de aapjes. Volgens Riley raken de dieren steeds meer gewend aan de aanwezigheid van mensen, en dat vraagt om problemen.
De apen “zijn eigenlijk niet zo agressief, tenzij je heel dichtbij komt en ze probeert te voeren,” zegt Debbie Walters, een gids van een plaatselijke aanbieder van rondvaarten, Captain Tom’s Custom Charters.
Van 1977 tot 1984, toen de apenpopulatie ongeveer vierhonderd dieren bedroeg, kreeg de Florida Fish and Wildlife Conservation Commission 23 berichten binnen over verwondingen bij mensen die door apen waren toegebracht; sindsdien houdt de dienst deze gegevens niet meer bij.
Ziekteverwekkers
Het idee om aangevallen te worden door een dier ter grootte van een kleine poedel is op zich al angstaanjagend, maar binnenkort zou in dit geval zo’n aanval zelfs dodelijk kunnen zijn.
Eerder dit jaar ontdekten wetenschappers van de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC) dat zo’n dertig procent van deze apen het virus herpes-B bij zich dragen, een zeldzame en zeer virulente variant die dodelijk kan zijn voor de mens. Er zijn slechts vijftig gevallen van herpes-B bij mensen bekend, hoewel geen van deze gevallen voor zover bekend door wilde resusapen werd veroorzaakt. In 1997 overleed een 22-jarige onderzoeksassistente nadat ze lichaamsvloeistof van een van deze resusaapjes in haar oog had gekregen en de ziekte opliep.
Bij de mens kan herpes-B – dat nauw verwant is aan het veel bekendere, menselijke herpes-simplexvirus– tot ontstekingen van de hersenen en het ruggenmerg leiden en daarmee tot ernstige hersenschade of de dood.
De kans om dit herpesvirus door contact met resusaapjes op te lopen is “zeer, zeer klein, maar de gevolgen zijn zeer, zeer aanzienlijk – net als bij de loterij,” zegt Steve Johnson, assistent-professor wildecologie aan de University of Florida. De resusapen zouden het virus via hun urine, speeksel en stoelgang kunnen overbrengen – en het is bekend dat ze hun uitwerpselen soms naar mensen gooien.
Toch vinden veel plaatselijke bewoners de dieren leuk en willen dat ze behouden blijven.
“Deze apen leven hier al tachtig jaar. Ze hebben er niet voor gekozen om hier te komen, dus ik denk niet dat het eerlijk zou zijn om ze weg te doen omdat we ze niet leuk meer vinden,” zegt Walters. “Veel andere dieren kunnen ziekten overbrengen, en die doden we ook niet.”
Volgens Walters zou ze akkoord kunnen gaan met maatregelen om de apen te steriliseren en over te plaatsen, maar ze is tegen beheersplannen waarbij apen worden gedood of ten behoeve van biomedisch onderzoek worden verkocht.
Hoewel niet duidelijk is welke invloed de kleine populatie op het milieu heeft, geven studies die elders zijn verricht reden tot zorgen. Zo blijkt uit onderzoek op Puerto Rico en delen van de Florida Keys dat de apen schade aan het milieutoebrengen, onder andere omdat ze mangrovebomen vernielen, het water vervuilen en inheemse vogels doden.
Hoe nu verder?
Volgens Johnson, die heeft bijgedragen aan de recente beoordeling van de primatenpopulatie in Silver Spring, “zijn ze schattig en pluizig, en roepen ze veel emoties op. Maar het is in Florida een niet-inheemse soort, net als verwilderde zwijnen of Birmese pythons.” En hoewel de staat jagers aanmoedigt om zwijnen en pythons – die een slachting onder inheemse wilde dieren aanrichten – te doden, mogen de apen niet worden gevangen.
Afgelopen januari vroeg de Florida Fish and Wildlife Conservation Commission aan de milieudienst van Florida (die onlangs het beheer over het park op zich heeft genomen) om een beheersplan voor de populatie op te stellen.
“Zonder beheersmaatregelen zouden de aanwezigheid en verdere groei van een niet-inheemse populatie resusapen in Florida kunnen leiden tot ernstige risico’s voor de volksgezondheid en de veiligheid van de bevolking, onder meer door verwondingen en de overdracht van ziekten,” zegt Thomas Eason, assistent-directeur van de commissie, in een recente persverklaring.
Niemand heeft nog besloten wat er moet gebeuren. Dit soort keuzes “moeten gebaseerd worden op heel veel verschillende factoren, waaronder gevoelens bij het bredere publiek, geldkwesties en het politieke klimaat,” zegt Anderson.
“Eerlijk gezegd ben ik blij dat ik die beslissing niet hoef te nemen.”
Bekijk 8x bijzondere foto's van apen
Lees ook: Amerikaanse plezierjagers schieten ruim 800 apen per jaar af
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
